Torbiele wewnątrzczaszkowe u większości pacjentów są wykrywane przypadkowo w badaniach obrazowych wykonywanych z innego powodu. Ich zawartość przypomina płyn mózgowo-rdzeniowy. Nieprawidłowości mogą być zlokalizowane w każdej części mózgowia. Najczęściej spotykana jest: torbiel pajęczynówki, przegrody przezroczystej i szyszynki. Przyczyny ich powstania są różne. Część z nich przebiega całkowicie bezobjawowo. Dolegliwości pojawiają się zwykle, kiedy torbiel osiągnie duże rozmiary.
Zobacz także:
Ośrodkowy układ nerwowy – anatomia i funkcje
Jakie funkcje w organizmie człowieka pełnią nerwy międzyżebrowe?
Czym jest torbiel Tarlova? Objawy, przyczyny, sposoby leczenia torbieli Tarlova
Co to jest przegroda przezroczysta?
Przegroda przezroczysta (septum pellucidum) jest strukturą mózgowia utworzoną przez dwie cienkie blaszki zbudowane z istoty białej i szarej. Znajduje się w przedniej części mózgu, między ciałem modzelowatym a sklepieniem (częścią układu limbicznego). Przegroda przezroczysta oddziela rogi przednie bocznych komór mózgu, które odpowiadają za krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego.
W czasie rozwoju płodowego obecna jest jama przegrody przezroczystej (cavum septi pellucidi). Jest to wąska przestrzeń wypełniona płynem, która znajduje się pomiędzy blaszkami przegrody. Kiedy nie zrośnie się po porodzie i jest nadmiernie poszerzona, rozpoznaje się torbiel przegrody przezroczystej.
Do innych nieprawidłowości związanych z przegrodą przezroczystą należą:
- pourazowa torbiel przegrody przezroczystej (rozpoznaje się ją przede wszystkim u zawodowych bokserów);
- agenezja, czyli niewykształcenie się przegrody przezroczystej (występuje w dysplazji przegrodowo-ocznej).
Torbiel przegrody przezroczystej
Torbiel przegrody przezroczystej to przestrzeń wypełniona płynem zlokalizowana pomiędzy dwiema blaszkami przegrody. Nie jest ona połączona z przestrzenią podpajęczynówkową ani układem komorowym. Torbiel przegrody przezroczystej rozpoznaje się u noworodków podczas rutynowych badań. Niekiedy jednak pacjent dowiaduje się o jej obecności dopiero w dorosłym życiu.
Przyczyną torbieli przegrody przezroczystej jest zaburzenie rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego. Polega ono na nie zrośnięciu się jamy przegrody przezroczystej około 34 tygodnia ciąży. Jej obecność stwierdza się u 36 proc. donoszonych noworodków i niemal u wszystkich wcześniaków. Uznaje się ją za zjawisko prawidłowe w okresie rozwojowym. Torbiel przegrody przezroczystej rozpoznawana po 6 miesiącu życia jest natomiast uznawana za patologię.
Objawy torbieli przegrody przezroczystej
Objawy torbieli przegrody przezroczystej w większości przypadków nie występują w ogóle. Dolegliwości pojawiają się, kiedy osiąga ona duże rozmiary i uciska sąsiadujące struktury lub powoduje zaburzenia w przepływie płynu mózgowo-rdzeniowego. Najczęściej zgłaszane objawy torbieli przegrody przezroczystej to:
- nawracające bóle i zawroty głowy;
- zaburzenia snu i pamięci;
- omdlenia;
- nudności i wymioty.
W cięższych przypadkach u pacjentów, u których rozpoznano torbiel przegrody przezroczystej, obserwuje się wodogłowie, niedowład, nadciśnienie śródczaszkowe, zmiany w zapisie czynności elektrycznej mózgu, a także objawy psychiczne i niepełnosprawność intelektualną. Uważa się także, że istnieje związek między torbielą przegrody przezroczystej a schizofrenią.
U niektórych dzieci z torbielą przegrody przezroczystej obserwuje się zaburzenia rozwoju psychoruchowego. Dotyczą one opóźnienia rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej i mowy czynnej. Stwierdza się także mniejszą sprawność manualną i gorsze tempo uczenia się.
Jak rozpoznać torbiel przegrody przezroczystej?
Torbiel przegrody przezroczystej u niemowląt rozpoznaje się podczas badania ultrasonograficznego (USG) główki przez ciemiączko. Natomiast u starszych pacjentów wykonuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny głowy. W większości przypadków torbiel przegrody przezroczystej u dorosłych wykrywana jest przypadkowo przy okazji przeprowadzania badań z innego powodu.
Leczenie torbieli przegrody przezroczystej
Leczenie torbieli przegrody przezroczystej, która nie daje żadnych objawów, nie jest wymagane. Pacjenci powinni zgłaszać się na regularne badania obrazowe w celu ustalenia, czy zmiana powiększa się. U dzieci do 6 miesiąca życia torbiel przegrody przezroczystej zanika samoistnie. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie neurochirurgiczne.
Torbiel przegrody przezroczystej i jama Vergi
Jama Vergi (komora Vergi) to pusta przestrzeń, która jest przedłużeniem jamy przegrody przezroczystej. Nie zawiera ona płynu mózgowo-rdzeniowego i nie jest połączona z układem komorowym. Obecność torbieli przegrody przezroczystej i jamy Vergi stwierdza się u 2,3 proc. pacjentów. Nieprawidłowości zanikają z wiekiem.
Jak jest zbudowany układ nerwowy? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Bibliografia:
1. M. Kaciński i wsp., Ocena psychologiczna dzieci z torbielą przegrody przeźroczystej. Wyniki wstępne, [w:] „Neurologia Dziecięca” 2002, 11, 22, s. 41–48.
2. A. Winczewska-Wiktor i wsp., Analiza obrazu klinicznego pacjentów w wieku rozwojowym z rozpoznanymi torbielami wewnątrzczaszkowymi, [w:] „Neurologia Dziecięca” 2006, 15, 29, s. 35–44.