Odbytnica to końcowa część jelita grubego, która łączy się ze środowiskiem zewnętrznym odbytem – otworem, przez który wydalany jest kał. Ściana odbytnicy zbudowana jest z 3 warstw: zewnętrznej (otrzewna i tkanka łączna), mięśniowej i błony śluzowej. Unerwiają ją nerwy współczulne ze splotu krezkowego oraz przywspółczulne. Odbytnica i odbyt są narażone na różnego rodzaju patologie. Należą do nich wady wrodzone, nowotwory, infekcje, hemoroidy. Zdarza się także przepuklina odbytnicza (przepuklina odbytnicy), która prowadzi do poważnych zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego.
Co to jest „przepuklina odbytu”?
„Przepuklina odbytu” lub przepuklina odbytnicy to potoczne określenia na uchyłek odbytnicy (rectocele), czyli patologiczne uwypuklenie ściany odbytnicy w kierunku pochwy lub gruczołu krokowego. Schorzenie to prowadzi do zmian anatomicznych, a tym samym zaburzenia czynności przewodu pokarmowego.
„Przepuklina odbytu” jest diagnozowana częściej u kobiet, niż u mężczyzn. Wpływ na to ma budowa anatomiczna i działanie hormonów. Zwykle dochodzi do uwypuklenia przedniej ściany odbytnicy w kierunku pochwy. Powstaje wówczas uchyłek odbytniczo-pochwowy.
Główną przyczyną „przepukliny odbytu” jest osłabienie tkanki łącznej w obrębie miednicy mniejszej oraz nadmierne napięcie mięśni odbytnicy. Czynniki ryzyka powstania rectocele to:
- zabiegi ginekologiczne;
- duża liczba porodów siłami natury;
- trudny i powikłany poród;
- obniżenie narządu rodnego;
- przebycie zabiegu usunięcia macicy;
- nadmierne napięcie zwieraczy odbytu;
- wypróżnianie się z dużym wysiłkiem;
- zespół nadmiernego obniżenia krocza;
- podeszły wiek.
Objawy „przepukliny odbytu”
Objawy „przepukliny odbytu” pojawiają się, kiedy uchyłek osiągnie rozmiar powyżej 4 centymetrów. Pacjenci najczęściej zgłaszają zaparcia, trudności z wypróżnianiem się, uczucie niepełnego wypróżniania, nietrzymanie stolca, bolesne parcie na stolec oraz dolegliwości bólowe w miednicy mniejszej. Kobiety mogą odczuwać zaleganie kału w pochwie oraz dyskomfort podczas stosunku seksualnego. W miarę powiększania się uchyłka pojawiają się inne objawy przepukliny odbytu. Może dojść do wypadania odbytu lub wypadania pochwy.
Ze względu na objawy „przepukliny odbytu” wyróżnia się 3 stopnie schorzenia:
- stopień 1 – brak objawów, podczas badania przez odbyt stwierdza się przesunięcie ściany końcowego odcinka jelita;
- stopień 2 – pacjent zgłasza trudności z wypróżnianiem się, w badaniu przez odbyt stwierdza się uwypuklenie, w którym mogą zalegać resztki kału;
- stopień 3 – pacjenci zgłaszają nasilone trudności z wypróżnianiem się, ból, wypadanie odbytu.
Co robić, kiedy pojawią się objawy „przepukliny odbytu”?
Kiedy pojawią się objawy rectocele, należy zgłosić się do lekarza. Pierwszym elementem diagnostyki jest zebranie dokładnego wywiadu, a następnie badanie proktologiczne. Konieczne jest ponadto wykonanie dodatkowych testów:
- defekografia (badanie radiologiczne odbytnicy);
- badanie manometryczne i ocena wydolności zwieraczy;
- badanie barostatyczne i ocena rozciągliwości odbytnicy;
- ultrasonografia (USG) przezodbytnicza i przezpochwowa;
- rezonans magnetyczny miednicy mniejszej;
- badanie ginekologiczne.
Leczenie „przepukliny odbytniczej”
Leczenie „przepukliny odbytnicy” polega na wykonaniu zabiegu chirurgicznego. Metoda wybierana jest w zależności od stopnia zaawansowania schorzenia. Niewielkie uchyłki odbytniczo-pochwowe mogą być leczone zachowawczo. Wówczas wskazane są ćwiczenia mięśni Kegla, biofeedback, trening behawioralny i elektrostymulację. Jeżeli nie przynoszą one efektu, pacjent zostaje skierowany na zabieg chirurgiczny.
„Przepuklina odbytu” – profilaktyka
W większości przypadków przyczyną „przepukliny odbytu” jest zwiększone napięcie mięśni odbytnicy podczas wypróżniania się. Należy więc podjąć działania, które pozwolą uniknąć zaparć i nadmiernego parcia na stolec. Zalecana jest codzienna aktywność fizyczna, ćwiczenie mięśni miednicy mniejszej, niewstrzymywanie chęci wypróżniania się oraz zmiana diety.
Aby uniknąć zaparć, należy wykluczyć z jadłospisu potrawy ciężkostrawne, tłuste i wysokoprzetworzone. Warto unikać tłuszczów zwierzęcych, słodyczy i białej mąki, ponieważ długo zalegają w jelitach. Konieczne jest spożywanie minimum 2 litrów wody dziennie oraz 4–5 mało obfitych posiłków w równych odstępach czasu. W jadłospisie powinny znaleźć się pokarmy, które są źródłem błonnika pokarmowego:
- produkty pełnoziarniste;
- otręby pszenne;
- płatki owsiane;
- grube kasze;
- surowe warzywa;
- owoce pestkowe;
- migdały i orzechy;
- siemię lniane;
- fermentowane produkty mleczne (jogurty, maślanka, kefir).
Zobacz wideo: Skąd się bierze przepuklina?
Bibliografia:
1. J. Daniluk, Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny, [w:] „Varia Medica”, 2018, t. 2, nr 4, s. 286–296.
2. K. Bielecki, A. Dziki, Proktologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.