Neuralgia trójdzielna jest typowym nerwobólem czaszkowym. Częstość występowania choroby szacuje się na 15 przypadków na 100 000 osób. Zauważono, że odsetek zachorowań rośnie wraz z wiekiem, a największa zapadalność przypada na okres między 40. a 60. rokiem życia. Nieznacznie częściej występuje u kobiet. Charakteryzuje się napadami nagłego bólu, które samoistnie ustępują i trwają od kilku sekund do 1–2 minut.

Czym jest nerw trójdzielny i neuralgia nerwu trójdzielnego?

Nerw trójdzielny (nerw V) wychodzi z pnia mózgu na pograniczu mostu i konara środkowego móżdżku. Jest mieszanym nerwem somatycznym składającym się z dużych korzeni czuciowych i mniejszych ruchowych. Unerwia m.in. przednią część sklepienia czaszki, skórę twarzy, oponę twardą mózgowia, jamę nosową, oczodół, jamę ustną, zęby, staw skroniowo-żuchwowy i większą część języka.

Najstarszy opis nerwobólu nerwu trójdzielnego pochodzi od rzymskiego pisarza Areteusza, który żył w I wieku po Chrystusie. Neuralgia nerwu trójdzielnego (NT) to nagły, krótkotrwały, zwykle jednostronny (obustronny nerwoból trójdzielny jest rzadko spotykany, zazwyczaj prawej części twarzy), nawracający ból w obszarze unerwianym przez nerw trójdzielny. Zmiany patologiczne rozwijają się najczęściej w obrębie unerwienia drugiej i trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego.

Wśród postaci tej choroby wyróżnia się:

• neuralgię klasyczną (tzw. pierwotną) – stanowi 85% przypadków,
  
• neuralgię objawową (tzw. wtórną) – stwierdza się ją w przebiegu m.in. udaru pnia mózgu, stwardnienia rozsianego, guzów i malformacji naczyniowych okolicy kąta mostowo-móżdżkowego.
  

Przyczyny neuralgii nerwu trójdzielnego

Za najważniejszą przyczynę neuralgii nerwu trójdzielnego uznawany jest konflikt naczyniowo-nerwowy. Polega on na ucisku zakończeń czuciowych nerwu trójdzielnego przez naczynia krwionośne w tylnym dole czaszki, w okolicy zwoju nerwu trójdzielnego. W konsekwencji następuje demielinizacja nerwu i nasilone pobudzanie podczas drażnienia receptorów tkanek miękkich twarzy. Do pojawienia się napadu może predysponować działanie wiatru, chłodne powietrze, kichanie, jedzenie, ziewanie lub mycie twarzy.

Objawowy nerwoból trójdzielny występuje u około 15% chorych. Może być spowodowany przez urazy i kolagenozy. Nerw trójdzielny może być uszkodzony przez nowotwór, tętniaka lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. U osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze ryzyko zachorowania jest 1,96 razy większe niż u ogólnej populacji. Choroba może towarzyszyć także neuropatii typu Charcot-Marie-Tooth, marmurkowatości kości i zespołowi Arnolda-Chiariego.

Jakie objawy wywołuje neuralgia nerwu trójdzielnego?

Neuralgia nerwu trójdzielnego może dać następujące objawy:

Chory doświadcza bardzo silnego bólu. Jest on określany jako rwący, ostry, przeszywający, kłujący, palący, rozdzierający, często promieniuje ku dołowi wzdłuż nerwu. Bólowi towarzyszy grymas twarzy, pocieranie ręką o bolącą okolicę. Napady bólu są niespodziewane. Powodują czasem całkowite wyczerpanie chorego. Pojawia się ich kilka, a nawet kilkanaście w ciągu doby. Pomiędzy napadami obserwuje się kilkudniowe, a nawet kilkutygodniowe przerwy. Charakterystyczne dla neuralgii nerwu trójdzielnego może być ponadto sezonowe występowanie objawów, szczególnie w porze jesienno-zimowej. Ból jest na tyle silny, że opisywany jest przez chorych jako ból nie do wyobrażenia. Z czasem przerwy pomiędzy napadami stają się coraz krótsze, a same napady przybierają na sile.

Charakterystycznym objawem istnienia neuralgii nerwu twarzowego jest obecność tzw. punktów spustowych, których podrażnienie skutkuje wywołaniem bólu. Nerwoból objawowy ma najczęściej charakter przewlekły i nasila się z czasem. 

Leczenie neuralgii nerwu trójdzielnego

Leczenie neuralgii nerwu trójdzielnego opiera się początkowo na leczeniu zachowawczym, a w razie jego nieskuteczności, na leczeniu chirurgicznym. Chorego poddaje się farmakoterapii. Zalecanymi środkami są leki przeciwpadaczkowe. W leczeniu neuralgii stosuje się karbamazepinę i okskarbazepinę. Lekami drugiego rzutu są lamotrygina i baklofen. Terapia wspomagana jest metodami fizykalnymi (laser, prądy DD, jonoforeza, ultradźwięki, światło spolaryzowane). Zwiększają one ukrwienie włókien nerwowych i podwyższają próg odczuwania bólu.

Rozwinęło się wiele technik leczenia nerwobólu nerwu trójdzielnego. Wśród możliwych do przeprowadzenia zabiegów operacyjnych wymienia się: mikrodekompresję metodą Janety, ekshajrezę gałęzi nerwu trójdzielnego, odbarczenie zwoju trójdzielnego metodą Taarnhoja, przecięcie korzeni czuciowych nerwu V metodą Dandy’ego i jego modyfikację, przecięcie jądra pasma rdzeniowego nerwu trójdzielnego metodą Sjoqvista i przezskórne zabiegi neurodestrukcyjne, takie jak: gliceroliza, termokoagulacja, balonizacja i radiochirurgia (gamma knife).

Leczenie naturalne neuralgii nerwu trójdzielnego

Przy neuralgii nerwu trójdzielnego sprawdza się także leczenie naturalne. Pozytywne działanie mają okłady i picie herbatek z ziół takich jak rumianek, krwawnik lub tymianek. Ponadto warto myć twarz wywarem z pokrzywy. Zalecana jest akupunktura i akupresura. Konieczne jest suplementowanie witamin z grupy B, które wspierają proces regeneracji mikrouszkodzeń nerwów.

Bibliografia:

1. Kloc W., Libionka W., Skrobot W., Basiński K., Neurochirurgiczne leczenie bólu – część II. Współczesne metody leczenia chirurgicznego neuralgii nerwu trójdzielnego i innych przewlekłych bólów twarzy, „Ból”, 2015, 16(4), s. 43–50.

2. Stępień A., Neuralgie i nerwobóle twarzy, „Polski Przegląd Neurologiczny”, 2007, 3(4), s. 262–271.

3. Leszczyńska J., Oleś K., Bojanowska E., Szaleniec J., Mika J., Zatokowy ból twarzoczaszki – trudności diagnostyczne w różnicowaniu, „Ból”, 2014, 15(3), s. 51–54.

4. Steczkowska M., Herman-Sucharska I., Gleń A., Gergont A., Skowronek-Bała B., Trigeminalgia z konfliktu naczyniowo-nerwowego u 12-letniej dziewczynki, „Przegląd Lekarski”, 2007, 64(11), s. 952–955.

5. Skoracka J., Torlińska-Walkowiak N., Torlińska T., Woźniak W., Podstawy anatomiczne i fizjologiczne zespołów bólowych układu stomatognatycznego, „Nowiny Lekarskie”, 2006, 75(1), s. 80–89.

6. Szopiński K., Współczesne poglądy na etiologię i leczenie nerwobólu nerwu trójdzielnego, „Postępy Psychiatrii i Neurologii”, 1996, 5, s. 43–51.

7. Gawęda A., Tomaszewski T., Wyniki leczenia neuralgii nerwu trójdzielnego w latach 1995–2002 na podstawie materiału Kliniki Chirurgii Szczękowo−Twarzowej i Stomatologicznej Akademii Medycznej w Lublinie, „Dental and Medical Problems”, 2006, 43(3), s. 363–367.

8. Dzierżanowski J., Słoniewski P., Jeliński R., Szmuda T., Wyniki leczenia 64 chorych z nerwobólem nerwu trójdzielnego metodą przezskórnej termoablacji zwoju Gassera, „Annales Academiae Medicae Gedanensis”, 2010, 40, s. 11–17.