Wszystkie mięśnie człowieka mają napięcie (zwane tonusem), za które jest odpowiedzialny ośrodkowy układ nerwowy wysyłający do mięśni impulsy. Proces ten jest porównywany przez fizjologów do naciągania gumy (im mocniej naciągnięta guma, tym dalszy strzał w momencie puszczenia. Brak naciągu gumy pozostawia ją luźną i zwisającą).

Zaburzenia napięcia mięśniowe (tonusu) – noworodki i niemowlęta

Na zaburzenia napięcia mięśniowego powinni być wrażliwi młodzi rodzice, gdyż niewłaściwy tonus uniemożliwia sprawne rozwijanie się dziecka i może stanowić ogromny problem w dalszej nauce. Dzieci z nieprawidłowym zaburzeniem mięśniowym nie potrafią wyciągnąć rąk, obrócić się na bok, a w dalszej fazie dojrzewania mogą mieć spore problemy z nauką siadania, raczkowania, wstawania oraz chodzenia. Zdaniem niektórych lekarzy dzieci cierpiące na tonus w fazie niemowlęctwa mogą mieć silne predyspozycje do późniejszych kłopotów w nauce!

Napięcie mięśniowe jest jedną ze składowych oceny w skali Apgar. Jednak niewykrycie objawów zaburzonego napięcia mięśniowego u noworodków nie oznacza braku możliwości wystąpienia tej dolegliwości w przyszłości, dlatego badanie powtarzane jest na bilansie trzymiesięcznego dziecka i w późniejszych kontrolach lekarskich. W przypadku wystąpienia podejrzanych oznak pediatra powinien skierować dziecko do neurologa dziecięcego.

Zobacz też: Jak wygląda układ mięśniowy? 

Przyczyny zaburzenia napięcia mięśniowego u dzieci

Gdy dochodzi do wysyłania zbyt dużych informacji (impulsów nerwowych) przez układ nerwowy dziecka do jego mięśni, mówi się o wzmożonym napięciu mięśniowym. Stan, w którym dochodzi do mięśni zbyt mało impulsów, określa się mianem obniżonego napięcia mięśniowego.

Zaburzenia napięcia mięśniowego mogą wywołać choroby, które przechodziła matka w czasie ciąży, wśród nich wyróżnia się: anemię, zaburzenia pracy tarczycy, nerek, układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, a także krwawienia w czasie ciąży oraz przedwczesne skurcze.

Ryzyko wystąpienia obniżonego lub wzmożonego napięcia mięśniowego jest podwyższone w przypadku wcześniaków, niemowląt z niską lub bardzo niską wagą urodzeniową, noworodków z przedłużająca się żółtaczką poporodową, a także z niedotlenieniem w trakcie porodu. Zaburzone napięcie mięśniowe może być także wynikiem zespołu Downa, dziecięcego porażenia mózgowego, zespołu Marfana, a także zespołu Aspergera.

Objawy zaburzenia napięcia mięśniowego u dzieci

Wśród symptomów wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowląt najczęściej pojawiają się: zaciskanie piąstek i problemy z otworzeniem ich, częste odchylanie się w momencie leżenia na plecach, nieunoszenie głowy i niewyciąganie rąk podczas leżenia na brzuchu, rzadki sen, płaczliwość, nerwowość, kłopoty ze ssaniem piersi, krzyżowanie nóg.

Objawy obniżonego napięcia mięśniowego u dzieci polegają na: opadaniu głowy w momencie podnoszenia za ręce (okres niemowlęcy – 3.–4. miesiąc życia), brak prób siadania i brak równowagi po usadowieniu dziecka (okres niemowlęcy – ok. 6. miesiąca życia), specyficzna wiotkość i nieumiejętność wstawania nawet z asystą rodzica (ok. 9. miesiąca życia). Dziecko z obniżonym napięciem mięśniowym niechętnie podejmuje się zabaw, nie zaczyna pełzać i raczkować, jest niespokojne, nie unosi głowy w momencie leżenia na brzuchu i ma problemy ze ssaniem piersi.

Leczenie zaburzenia napięcia mięśniowego u dzieci

W przypadku zdiagnozowania obniżonego lub wzmożonego napięcia mięśniowego u dziecka konieczna jest terapia, dzięki której dziecko będzie mogło normalnie funkcjonować. Najczęstszymi metodami są rehabilitacją metodą Vojty i NDT-Bobath.

Metoda Vojty polega na uciskaniu określonych punktów na ciele dziecka. Stymulacja może przywrócić mięśnie do prawidłowego funkcjonowania, jednak musi być wykonywana systematycznie, co kilka godzin. Metoda NDT-Bobath (z ang. Neuro-Developmental Treatment) to zestaw ćwiczeń wspomagających ruchy dziecka, zapewniających bodźce czuciowe i ruchowe, dzięki którym dziecko ćwiczy mięśnie. Obie metody są powszechnie skuteczne i stosowane przez fizjoterapeutów, a także mogą być wykonywane w domu.

Zaburzenia napięcia mięśniowego u dorosłych

Nieprawidłowe napięcie mięśniowe może spotkać także osoby dorosłe. Jego najczęstszymi objawami są: bóle karku, łopatek, barków oraz szyi, zaciskanie zębów oraz ust, skurcze łydek, ud, pośladków, lędźwi, ramion, przedramion, a także nadmierne naprężenie klatki piersiowej, uczucie sztywności całego ciała i w niektórych przypadkach drżenie głosu oraz trudności w przełykaniu.

Zaburzone napięcie mięśniowe może także wystąpić u osób skarżących się na liczne bóle głowy, szczęki, żołądka, garbienie się, wzmożoną potliwość, drżenie kończyn, spowolnienie ruchów, występowanie mimowolnych ruchów ciała (np. tików nerwowych). Przyczynami niewłaściwego napięcia mięśniowego są najczęściej: długotrwały stres, urazy ciała, unieruchomienie ciała, garbienie się i niewłaściwa postawa ciała, a także niektóre choroby (zwyrodnienia kręgosłupa, udar mózgu, porażenie mózgowe, stwardnienie rozsiane). W leczeniu tych dolegliwości niezwykle pomocny jest masaż, a jeśli objawy nie ulegną złagodzeniu, należy wybrać się do lekarza.