Kwas azelainowy blokuje tyrozynazę i dzięki tej właściwości znalazł szerokie zastosowanie w leczeniu przebarwień. Ponadto jest składnikiem kremów, żeli i maści i stosuje się go powszechnie w leczeniu wielu chorób dermatologicznych. Badania wykazały, że kwas azelainowy w stężeniu 20% i 15% jest najskuteczniejszy.

Czym jest kwas azelainowy?

Kwas azelainowy (AZC) znany jest także pod nazwą azelak. Jest to naturalnie występujący kwas dikarboksylowy wytwarzany przez grzyby z gatunku Pityrosporum ovale. Powstaje w wyniku lipoperoksydacji wolnych i zestryfikowanych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Działa jako konkurencyjny inhibitor tyrozynazy, hamując melanogenezę, przede wszystkim w pobudzonych melanocytach, poprzez wpływ na syntezę DNA i oddychanie komórkowe melanocytów. Po raz pierwszy został dopuszczony do stosowania w Stanach Zjednoczonych pod koniec lat 90. XX w.

Kwas azelainowy – jak go stosować?

Przed nałożeniem środka na skórę należy ją dokładnie umyć i osuszyć. Można również użyć łagodnego preparatu przeznaczonego do jej oczyszczania. Kwas azelainowy jest stosowany zewnętrznie, bezpośrednio na zmienione chorobowo miejsca. Używa się go zazwyczaj 2 razy na dobę – rano i wieczorem. Dostępny jest w formie kremu lub maści 20%. Jednymi z bardziej popularnych preparatów są Skinoren i Hascoderm. Ich lekka, nietłusta konsystencja szybko się wchłania, pozostawiając skórę gładką i matową. Do niedawna to były jedyne dostępne preparaty kwasu azelainowego. Obecnie na rynku farmaceutycznym pojawił się żel 15%. Lek w nowej formule cechuje się lepszą biodostępnością, a dodatkowo wywiera efekt schładzania skóry. 

Ostatnio dużą popularnością cieszą się także peelingi zawierające kwas azelainowy. Nakłada się je na odtłuszczoną skórę w ilości zalecanej przez specjalistę. Środek delikatnie wciera się w skórę, a następnie zmywa nadmiar zimną wodą. Preparaty te nie zawierają barwników, kompozycji zapachowych i alergenów. Osobom stosującym środki, w składzie których znajduje się kwas azelainowy, zaleca się wysoką fotoprotekcję. Zarówno przed rozpoczęciem, jak i po zakończeniu zażywania go należy stosować kremy ochronne z filtrami UVA i UVB.

Kwas azelainowy może być stosowany przez kobiety w ciąży. Warte uwagi jest, że nie wywołuje on zjawiska antybiotykooporności. Ponadto może być używany przez szerokie grono odbiorców, w tym osoby posiadające skórę mieszaną, tłustą, trądzikową, skłonną do rumienia, wrażliwą, płytko unaczynioną, atopową, skłonną do podrażnień, z przebarwieniami lub naczyniową.

Skutki uboczne stosowania kwasu azelainowego

Kwas azelainowy przynosi doskonałe efekty, jednakże podczas pierwszych kilku dni stosowania mogą wystąpić niewielkie skutki uboczne w postaci podrażnienia skóry, rumienia, świądu, pieczenia, łuszczenia, uczucia dyskomfortu i ciepła. Symptomy te mijają całkowicie po upływie około 2–4 tygodni stosowania. Wśród znacznie rzadziej występujących powikłań wymienia się: odbarwienie skóry, parestezje, zapalenie skóry, obrzęk, pęcherze, egzemę i owrzodzenie. Jak wynika z licznych badań klinicznych, około 90% pacjentów dobrze tolerowało leczenie kwasem azelianowym, pomimo niewielkiego podrażnienia.

Kwas azelainowy w kosmetyce

Kwas azelainowy jest obecnie szeroko stosowany w kosmetyce. Poprawia kondycję skóry. Reguluje pracę gruczołów łojowych i odblokowuje ich ujścia. Ponadto usprawnia proces rogowacenia skóry. Znacznie zmniejsza niedoskonałości na cerze, takie jak wypryski, rozszerzone pory, zaskórniki i drobne zmarszczki. Dzięki niemu skóra robi się gładsza i przybiera zdrowy koloryt. Kwas azelainowy zmniejsza frakcję wolnych kwasów tłuszczowych na powierzchni skóry. Hamuje również wzrost i nadmierną aktywność nieprawidłowych melanocytów. Zmniejsza efekt świecenia się skóry.

Kwas azelainowy na trądzik

Środkiem leczniczym, który posiada powszechne zastosowanie w terapii łagodnych i średnio nasilonych postaci trądziku grudkowo-krostkowego, jest kwas azelainowy. Wykazuje on działanie przeciwbakteryjne, keratolityczne (złuszczające zrogowaciałą warstwę naskórka), przeciwzapalne, bakteriostatyczne (powstrzymujące rozmnażanie się bakterii) wobec Propionibacterium acnes (wywołuje trądzik młodzieńczy w około 80% przypadków), komedolityczne – tzw. przeciwzaskórnikowe (redukuje przyleganie keratynocytów, czyli żywych komórek naskórka tworzących mikrozaskórniki) i zmniejszające sebogenezę (działanie przeciwłojotokowe) oraz hamuje melanogenezę (proces powstawania melaniny, czyli barwnika warunkującego barwę skóry i tempo opalania). Wyraźną poprawę uzyskuje się po około 4 tygodniach systematycznego stosowania produktu.

Inne zastosowanie kwasy azelainowego

Kwas azelainowy wskazany jest przy zapaleniu mieszków włosowych i jako środek do złagodzenia procesu fotostarzenia (skóra z oznakami starzenia posłonecznego). Rozjaśnia przebarwienia słoneczne i zapobiega starzeniu się skóry poprzez redukcję wolnych rodników. Efektem jest rozjaśnienie przebarwień, wyrównanie kolorytu skóry, zmniejszenie szorstkości naskórka, spłycenie zmarszczek i ogólna poprawa wyglądu skóry. Wskazany jest do stosowania w łagodzeniu objawów zapalnego i niezapalnego trądziku różowatego oraz łuszczycy. Zmniejsza tendencję do tworzenia się blizn. Kwas azelainowy jest popularnym lekiem na przebarwienia pozapalne. Natomiast nie daje dobrych efektów w terapii piegów i plam soczewicowatych.

Bibliografia:

1. Kaszuba A., Trznadel-Budźko E., Czyż P., Bała-Wojsznis A., Seneczko M., Etiopatogeneza i współczesne metody leczenia trądziku pospolitego, „Nowa Klinika”, 2003, 10(11/12), s. 1149–1155.

2. Robak E., Kulczycka L., Trądzik różowaty – współczesne poglądy na patomechanizm i terapię, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, 2010, 64, s. 439–450.

3. Zalewska A., Trądzik pospolity, „Lekarz Rodzinny”, 2004, 9(5), s.560–568.

4. Pańczyk K., Waszkielewicz A., Marona H., Zaburzenia hiperpigmentacyjne skóry oraz farmakologiczne metody ich leczenia, „Farmacja Polska”, 2014, 70(6), s. 327–335.

5. Rendon M.I., Gaviria J.I., Czynniki rozjaśniające skórę, W: Draelos Z.D. (red.), Kosmeceutyki, Wrocław, Urban & Partner, 2005, s. 95–101.

6. Zakęs N., Studzińska-Sroka E., Bylka W., Inhibitory tyrozynazy z grzybów i porostów jako regulatory melanogenezy, „Postępy Fitoterapii”, 2015, 4(16), s. 244–249.

7. Ząbczyńska M., Jurzak M., Zastosowanie hydroksykwasów w kosmetologii, W: Goździalska A., Jaśkiewicz J. (red.), Stan skóry wykładnikiem stanu zdrowia, Kraków, Oficyna Wydawnicza AFM, 2012, s. 95–105.

8. Brzeziński P., Leczenie miejscowe w trądziku różowatym, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2010, 4(4), s. 263–272.

9. Szepietowski J., Reich A., Kwas azelainowy w podłożu żelowym: zastosowanie w trądziku zwykłym i trądziku różowatym, „Clinical Dermatology”, 2003, 5(4), s. 223–226.