Nadciśnienie tętnicze jest chorobą przewlekłą, która prowadzi do wielu niekorzystnych zmian w organizmie. Najbardziej narażone na jego skutki są: układ krążenia (zarówno serce jak i naczynia krwionośne), ośrodkowy układ nerwowy oraz siatkówka oka, w której dochodzi do degeneracji tętniczek i poważnych uszkodzeń.

Objawy nadciśnienia tętniczego

Objawy nadciśnienia tętniczego, które pojawiają się na początku choroby, mają niespecyficzny charakter i często bywają lekceważone. Organizm ludzki ma duże zdolności adaptacyjne i potrafi przystosować się do zmiennych warunków, więc samopoczucie pacjentów jest zwykle dość dobre, szczególnie jeśli nie dochodzi do znacznych skoków ciśnienia, a sama choroba rozwija się powoli.

Podstawowym objawem, na który skarżą się chorzy, są zwykle bóle głowy. Pojawiają się wraz ze wzrostem ciśnienia. Opisywane są jako uporczywy, ściskający, tępy ból. Jego lokalizacja jest różnie określana: część osób wskazuje jako miejsce największego natężenia okolicę potyliczną (tylną część głowy), inny mówią o ucisku w skroniach, oczach, na czole oraz niewielkich zaburzeniach widzenia. Przy nagłych skokach ciśnienia bólowi mogą towarzyszyć zawroty głowy lub nudności. Jeśli w jakimś momencie ciśnienie gwałtownie spada, może pojawiać się hipotonia ortostatyczna. Jej objawami są zaburzenia równowagi i mroczki przed oczyma przy nagłej zmianie pozycji z leżącej czy siedzącej na stojącą. Osoby z podwyższonym ciśnieniem opisują często ból jako pulsujący. Odczuwają też często tętnienie w skroniach, uszach czy oczach, słyszą zgodny z tętnem, falujący szum. Powierzchowne naczynia krwionośne bywają wówczas nadmiernie widoczne, wypełnione, twarz może być przekrwiona.

U osób z chorobą niedokrwienną serca przy skoku ciśnienia tętniczego pojawiają się lub nasilają czasem bóle zamostkowe, zaburzenia rytmu. Może nawet dojść do zawału. Zwiększone ciśnienie bywa też przyczyną krwawienia śródczaszkowego (z pękniętego tętniaka lub zmienionego miażdżycowo naczynia) i udaru mózgu.

Przewlekle podwyższone ciśnienie prowadzi do stwardnienia naczyń i pogorszenia ukrwienia narządów obwodowych. Zmiany w tętniczkach oka są przyczyną retinopatii nadciśnieniowej (zwyrodnienia siatkówki), której powikłania mogą nawet spowodować utratę wzroku.

Objawy nadciśnienia tętniczego a postęp choroby

Okresowe pojawianie się intensywnych objawów świadczy o występowaniu wahań ciśnienia tętniczego. Pośrednio wskazuje, że przebieg choroby nie jest stabilny i wymaga modyfikacji schematu leczenia, zmiany diety (np. obniżenia zawartości sodu) lub zwiększenia aktywności fizycznej. Każda nagła zmiana wartości ciśnienia skurczowego lub rozkurczowego w przebiegu choroby może być niebezpieczna dla zdrowia i powodować nasilenie przewlekłych, nieodwracalnych zmian naczyniowych, dlatego pacjentom zaleca się:

• regularne, kilkukrotne mierzenie ciśnienia w ciągu dnia,
• optymalizację i ustabilizowanie diety,
• utrzymywanie wysokiego poziomu aktywności fizycznej,
• systematyczne przyjmowanie leków.

Chory powinien pozostawać pod stałą opieką lekarza rodzinnego, poddawać się okresowym kontrolom okulistycznym, a jeśli choroba jest niestabilna lub szybko postępuje, skorzystać z konsultacji specjalistów w poradni chorób układu krążenia i nadciśnienia.

Czym jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze jest chorobą polegającą na nieprawidłowej regulacji ciśnienia w obwodowych naczyniach krwionośnych. Utrzymujące się nadmierne ciśnienie (zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe) jest przyczyną zwiększonego, niekorzystnego obciążenia lewej części serca, co może prowadzić do przerostu jego mięśniówki, rozwoju choroby niedokrwiennej serca i zaburzeń rytmu albo zawału. W tętnicach dochodzi do zmian zwłóknieniowych, które dodatkowo pogarszają możliwości reagowania organizmu na skoki ciśnienia. Jednym z podstawowych mechanizmów, które je redukują, jest bowiem rozszerzanie i zwężanie się naczyń. Wtórnym zjawiskiem może być zastój krwi w krążeniu małym i nadciśnienie płucne, powodujące nawet prawokomorową niewydolność serca.

Wśród przyczyn nadciśnienia wymienia się:

• miażdżycę,
• cukrzycę,
• choroby nerek (mówi się wtedy o nerkowym czy nerkopochodnym nadciśnieniu tętniczym),
• niektóre hormonalnie czynne guzy (powodujące np. zwiększone wydzielanie aldosteronu, noradrenaliny, kortyzolu),
• nadczynność tarczycy,
• choroby ośrodkowego układu nerwowego.

Czynnikami sprzyjającymi zachorowaniu są m.in. nieprawidłowa, zawierająca nadmierne ilości tłuszczów i węglowodanów dieta, brak aktywności fizycznej oraz palenie tytoniu.

Specyficzną odmianę choroby stanowi nadciśnienie ciążowe, którego powikłania mogą być niebezpieczne dla matki i płodu, ale które zazwyczaj ma charakter przejściowy i po rozwiązaniu sukcesywnie ustępuje.

Bibliografia:

1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Liszki 2018.

2. E. Szczeklik, Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych, Warszawa 1979.