Owulacja (jajeczkowanie) jest najważniejszym momentem cyklu menstruacyjnego (miesiączkowego). Dochodzi wtedy do pęknięcia pęcherzyka Graafa; uwolniona zostaje gotowa do zapłodnienia komórka jajowa. Jeśli w tym czasie do komórki dotrze plemnik, istnieje prawdopodobieństwo zapłodnienia. Owulacja powtarza się co miesiąc – występuje na 14 dni przed pierwszym dniem kolejnej miesiączki. Mogą jej towarzyszyć specyficzne objawy, m.in. ból owulacyjny, zmiana śluzu szyjkowego, wzrost temperatury ciała, ból piersi, większe libido czy plamienie. Jednak nawet u zdrowej kobiety mogą się zdarzyć cykle, w których jajeczkowanie nie wystąpi.

Cykl bezowulacyjny – czy to powód do niepokoju?

W cyklach bezowulacyjnych nie dochodzi do pęknięcia pęcherzyka Graafa, a z jajowodu nie zostaje uwolniona komórka jajowa. Ponieważ nie ma owulacji, nie może dojść do zapłodnienia. Cykle bezowulacyjne najczęściej występują u kobiet po porodzie oraz u dojrzewających dziewcząt, u których ze względu na wahania hormonalne menstruacja występuje nieregularnie. Brak jajeczkowania często pojawia się u kobiet po 40. roku życia, w okresie przedmenopauzalnym (już po 35. roku życia spada liczba komórek jajowych zgromadzonych w jajnikach, czyli tzw. rezerwa jajnikowa – u kobiety w tym wieku cykle bezowulacyjne stają się coraz częstsze). U zdrowych kobiet w okresie rozrodczym cykl bezowulacyjny może wystąpić 1–2 razy do roku i nie jest to powód do niepokoju.

Objawy cyklu bezowulacyjnego

Człowiek jest jednym z nielicznych gatunków, u których owulacja jest ukryta (u innych jajeczkowanie jest przez samicę sygnalizowane, np. poprzez cieczkę). Z tego względu kobieta może w ogóle nie zauważyć, że miała owulację – tym bardziej, jeśli do jajeczkowania nie doszło.

Cykle bezowulacyjne są często krótsze niż zwykłe (trwają ok. 21–24 dni). Mogą się też wydłużyć (powyżej 35 dni), choć ta druga sytuacja ma miejsce rzadziej. Jeśli kobieta potrafi u siebie rozpoznać moment wystąpienia owulacji, może zauważyć, że do jajeczkowania nie doszło, jeśli nie rozpozna typowych, powtarzających się co miesiąc objawów.

Śluz w cyklu bezowulacyjnym nie zmienia konsystencji – przez cały miesiąc jest gęsty i mętny. Kobieta nie odczuwa tzw. fazy mokrej.

Najskuteczniejszym sposobem, który pomoże rozpoznać, czy owulacja wystąpiła, jest pomiar temperatury. W normalnym cyklu wysokość temperatury przedstawia się następująco:

• faza przedowulacyjna (folikularna) – temperatura ciała waha się między 36,4°C a 36,6°C,
  
• owulacja – następuje wzrost temperatury ciała o ok. 0,5°C,
  
• faza poowulacyjna (lutealna) – temperatura ciała waha się między 36,9°C a 37,1°C.
  

Żeby pomiary były wiarygodne, temperaturę należy mierzyć codziennie po spoczynku, najlepiej o jednej porze (np. rano po przebudzeniu, przed wstaniem z łóżka). Temperaturę mierzy się termometrem umieszczonym pod językiem, w pochwie albo w odbycie (nie pod pachą). Wynik należy zapisać.

Pomiary można również nanosić punktowo na wykresie – wtedy moment owulacji jest najbardziej widoczny. W cyklach bezowulacyjnych gwałtowny wzrost temperatury nie następuje (mają jedynie miejsce wahania temperatury).

Niektóre czynniki mogą wpłynąć na wysokość pomiaru. Są to:

• choroba,
  
• stres, intensywny okres w życiu,
  
• zaburzenia snu (zwłaszcza częste budzenie się w nocy),
  
• przemęczenie, osłabienie,
  
• stosowanie środków przeciwbólowych,
  
• zmiana klimatu,
  
• inna niż zwykle pora zaśnięcia,
  
• spożycie alkoholu (zwłaszcza w dużych ilościach).
  

Przedłużające się problemy z poczęciem dziecka mogą świadczyć o występowaniu cykli bezowulacyjnych.

Jak działa kobiecy układ rozrodczy? Dowiesz się tego z filmu:

Skąd się biorą cykle bezowulacyjne?

Cykl menstruacyjny kontrolowany jest przez oś przysadka – podwzgórze – jajnik. Różne czynniki mogą zaburzyć równowagę tej osi, czego skutkiem jest brak jajeczkowania.

Przyczyny występowania cykli bezowulacyjnych:

Czynniki ośrodkowe

1. Podwzgórzowe:
   

• silny stres,
  
• wstrząs psychiczny (np. związany z trudnymi życiowymi wydarzeniami, takimi jak śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, choroba),
  
• depresja (również poporodowa),
  
• anoreksja,
  
• odstawienie antykoncepcji hormonalnej (szczególnie u kobiet, które zaczęły późno miesiączkować, oraz u tych, u których zdiagnozowano niewydolność ciałka żółtego).
  

1. Przysadkowe:
   

• guzy przysadki mózgowej,
  
• przebyte stany zapalne przysadki,
  
• urazy towarzyszące porodowi,
  
• hiperprolaktynemia (podwyższenie stężenia prolaktyny we krwi),
  

Czynniki obwodowe

1. Jajnikowe:
   

• zespół policystycznych jajników,
  
• zespół luteinizacji niepękniętego pęcherzyka jajnikowego (LUF),
  
• przewlekłe stany zapalne jajników.
  

1. Tarczycowe:
   

• niedoczynność tarczycy.
  
• Inne przyczyny:
  
• stosowanie niektórych leków (psychotropowych, przeciwhistaminowych),
  
• hiperandrogenizm (nadmierna produkcja męskich hormonów płciowych) – charakteryzuje się m.in. zaburzeniami miesiączkowania, niskim głosem, nadmiernym owłosieniem, trądzikiem i łojotokiem, rogowaceniem ciemnym, stanami depresyjnymi,
  
• znaczna otyłość.
  

Cykle bezowulacyjne – leczenie

Jeśli cyklom bezowulacyjnym towarzyszą zaburzenia miesiączkowania (brak miesiączki lub miesiączki nieregularne, zbyt krótkie lub zbyt długie menstruacje, miesiączki nadmiernie obfite, skąpe lub wyjątkowo bolesne), należy zgłosić się do ginekologa w celu zdiagnozowania przyczyny i ustalenia właściwego leczenia. Przy powtarzających się cyklach bezowulacyjnych konieczne może się okazać wywołanie okresu (np. luteiną). Lekarz może również zaproponować stosowanie terapii hormonalnej. Należy mieć świadomość, że równowaga psychiczna w wielu przypadkach pozwala przywrócić owulację bez konieczności stosowania leków.

Bibliografia:

1. http://npr.pl/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=130.