Kleszcze to nieduże pajęczaki, które można spotkać praktycznie wszędzie. Szacuje się, że nawet co drugi kleszcz może być nosicielem krętków borelli, czyli bakterii, która może doprowadzić do rozwoju boreliozy.

Co to jest borelioza?

Borelioza to choroba wywoływana bez bakterie, których nosicielami są właśnie kleszcze. Aby doszło do zakażenia - po pierwsze kleszcz musi mieć w sobie bakterie, po drugie musi przebywać na skórze co najmniej przez 24 godziny. Najbardziej charakterystycznym objawem boreliozy jest rumień, który pojawia się w miejscu ugryzienia. Niestety nie jest to reguła i zdarza się, że nie występuje on wcale. Dodatkowo zakażenie może wywołać objawy podobne do grypy, zdarza się, że choroba w pierwszej kolejności atakuje stawy lub daje objawy neurologiczne.

Mimo że oficjalne statystyki pokazują, że tylko 4 proc. osób ugryzionych przez zakażone kleszcze zaraża się boreliozą, to zdaniem lekarzy dane te są mocno zaniżone.

Może to być spowodowane niską wiarygodnością standardowych badań w kierunku boreliozy, którymi bada się osoby ugryzione przez kleszcze (test ELISA ma skuteczność na poziomie ok 30-40 proc.), wciąż niską świadomością ludzi nt. zalet badania kleszczy i rzadkim ich badaniem. Jak również faktem, że coraz częściej, gdy okazuje się, że kleszcz był nosicielem boreliozy, pacjenci decydują się na profilaktyczną antybiotykoterapię, nie ryzykując rozwinięcia się zakażenia - mówi prof. Tomasz Wielkoszyński.

Co zrobić, kiedy ugryzie nas kleszcz?

Osoby, które znalazły na skórze kleszcza powinny go jak najszybciej usunąć. Można to zrobić samodzielnie używając tzw. kleszczołapek lub zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu. Aby się przekonać, czy grozi na zakażenie pajęczaka można oddać do laboratorium, które sprawdzi, czy kleszcz był nosicielem groźnej bakterii.  Dlaczego warto zdecydować się na takie badanie?

Kleszcze bada się po to, żeby wykryć, czy kleszcz był zakażony boreliozą albo koinfekcjami, czyli innymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze. Krętki borelii występują w jelicie i śliniankach kleszcza. Nie ma ich więc w kończynach, są za to w odwłoku. Nawet w sytuacji, gdy na badanie zostanie przyniesiony kleszcz bez głowy, jest szansa, że badanie wykryje krętki. Cały kleszcz zawsze podnosi wiarygodność takiego badania. Ostateczną decyzję o przydatności diagnostycznej materiału zawsze podejmuje diagnosta przyjmujący materiał - mówi prof. Wielkoszyński.

Warto zaznaczyć, że wykrywalność krętków u kleszczy jest znacznie wyższe, niż boreliozy u człowieka.

Badanie kleszcza metodą immunofluorescencji bezpośredniej ma czułość diagnostyczną na poziomie ok. 85 proc., badanie techniką PCR - na poziomie 90-95 proc. Zawsze jednak istnieje margines błędu i ryzyko uzyskania fałszywie ujemnego wyniku u kleszcza - dodaje specjalista.

Nawet jeśli badanie kleszcza wykluczy zakażenie borelią, a wykonane po sześciu tygodniach badanie serologiczne na obecność przeciwciał dało wynik ujemny, to i tak warto zachować czujność.

Jak bezpiecznie wyciągnąć kleszcza? Dowiesz się tego z filmu:

Do 3 miesięcy od ugryzienia warto zachować czujność w kwestii takich objawów u siebie, jak stany grypopodobne, objawy stawowe, zaburzenia poznawcze, bóle głowy, objawy neurologiczne, zmęczenie czy kołatanie serca. Mogą one wskazywać na zakażenie boreliozą - mówi prof.  Tomasz Wielkoszyński.

Co zrobić, jeśli kleszcz był zakażony?

W takich sytuacjach można postąpić na dwa sposoby. Pierwsze rozwiązanie zakłada profilaktyczne włączenie antybiotykoterapii. Drugie to przede wszystkim obserwacja miejsca na skórze, w które wbił się kleszcz, a także własnego organizmu. Osobom, które zdecydują się na takie rozwiązanie zaleca się wykonać badań: PCR (po ok. 7-10 dniach od ukąszenia), albo przeciwciała w kierunku boreliozy, czyli Western Blot lub Microblot Array (po 4-6 tygodniach od ukąszenia). Które rozwiązanie jest lepsze?

Antybiotyk podany w chwili powstania zakażenia, czyli w momencie, gdy krętki znajdują się tylko lokalnie w skórze wyrządzi dużo mniej szkody w organizmie niż długotrwałe leczenie w momencie, kiedy doszło do rozsiewu krętków w organizmie. Im wcześniej podejmie się leczenie, tym większa szansa na uniknięcie boreliozy - mówi specjalista.