Nowiczok to trucizna powstała z pojedynczo nieszkodliwych składników, których połączenie daje śmiercionośną broń. Prowadzi do paraliżu układu nerwowego, zakłóca pracę serca, powoduje kłopoty z oddychaniem. To tylko niektóre z wywołanych przez nią objawów. Nad jej powstaniem od 1973 roku w tajnym laboratorium w miejscowości Szychany pod Saratowem pracowało ponad 200 radzieckich chemików.

Zobacz też:

• Zatrucie środkami chemicznymi – objawy, pomoc, drogi wnikania trucizny
• Arszenik – objawy zatrucia i leczenie. Czy może być też lekiem?
• Cyjanek - jak dochodzi do zatrucia? Objawy i leczenie

Nowiczok – co to jest?

Nowiczok (z ros. новичок, czyli „nowicjusz”) to nazwa substancji stworzonej w latach 80. ubiegłego wieku na terenie byłego ZSRR. Pełni rolę broni chemicznej. Zaliczana jest do środków toksycznych o działaniu paralityczno-drgawkowym, czyli tzw. związków V. Pracujący nad jej powstaniem sowiecki chemik Wil Mirzajanow podkreśla, że jest co najmniej kilkakrotnie silniejsza od XV – najbardziej toksycznej broni chemicznej stworzonej przez człowieka. Nie istnieją jednak żadne potwierdzające to opublikowane badania naukowe.

W 2008 roku badacz napisał książkę autobiograficzną pt. „Tajemnice państwowe: rosyjski program broni chemicznej od wewnątrz”. Przedstawił w niej prace nad nowiczokiem oraz strukturę chemiczną substancji. Jednak nie wszyscy eksperci uważają ogłoszone przez Mirzajanowa dane są wiarygodne.

Nowiczok występuje w formie gazu lub płynu. Zatrucie nim następuje głównie przez drogi oddechowe i skórę. Należy zaznaczyć, że pracujący nad nim specjaliści zaprojektowali go tak, żeby nie stanowił zagrożenia dla osoby przeprowadzającej atak z jego użyciem. Składu nowiczoka nie odtajniono. Zdaniem pewnych badaczy Rosja posiada nadal zapasy trucizny, która nigdy nie została użyta na polu walki.

Jaki wpływ na organizm na trucizna nowiczok?

Nowiczok zakłóca pracę układu nerwowego. W nieodwracalny sposób narusza funkcję enzymów, grup białek przekazujących sygnały nerwowe. Wywołuje drgawki, omamy i halucynacje. Początkowo przyspiesza pracę mięśnia sercowego, a po pewnym czasie spowalnia na tyle, że istnieje nawet ryzyko zapaści. Stopniowo blokuje funkcjonowanie kolejnych organów. Wywołuje nudności, wymioty, biegunkę, nadmierną potliwość. Powoduje wystąpienie piany na ustach, wydzielenie dużej ilości płynu w płucach, obfitą wydzielinę z nosa. W ciężkich przypadkach skutkuje utratą przytomności, śpiączką, a nawet zgonem.

Śmierć stanowi przeważnie konsekwencję zawału serca lub uduszenia w wyniku konwulsji powstałych z utraty kontroli nad mięśniami. Zgon może nastąpić nawet w ciągu 30 minut od pojawienia się pierwszych objawów. Pracujący nad nim Mirzajanow informuje, że otrzymanie dawki < 0,01 mg / kg mc. nie spowoduje nagłego zgon, a śmierć po długich cierpieniach. Podanie mniejszej dawki wiąże się z powstaniem zmian, które w ciągu kilku lat doprowadzą do śmierci.

Co robić w przypadku narażenia na nowiczok?

W przypadku kontaktu z nowiczokiem należy możliwie jak najszybciej zdjąć odzież, dokładnie przepłukać oczy i umyć całe ciało. Osobom wystawionym na działanie tego środka paraliżującego koniecznie należy udzielić pomocy. O sposobach terapii informuje profesor toksykologii środowiska Alastaira Hay z University of Leeds, który zajmował się leczeniem Skripala i jego córki. Podkreśla, że terapia ma bardzo złożony charakter. Ratunek przynieść może podany szybko zastrzyk z atropiny. Druga metoda leczenia opiera się na oksynie. Trzeci sposób to podanie diazepamu, który działa antykonwulsyjnie i zapobiega nadmiernej stymulacji mięśni.

Nowiczok prawdopodobną przyczyną śmierci Skripala i Kiwelidi

Na temat środka chemicznego (nowiczoka) zrobiło się w ostatnim czasie głośno w związku ze śmiercią brytyjsko-rosyjskiego szpiega Siergieja Skripala i jego córki Julii. Zostali nim zaatakowani na początku marca 2018 roku w centrum handlowym w położonym na południowy zachód od Londynu mieście Salisbury. Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej (z ang. Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons, OPCW) podała do informacji, że przyczyną zgonu była substancja „wysokiej czystości” o działaniu paralityczno-drgawkowym. W wystosowanym przez nią oficjalnym oświadczeniu nie podano jednak bezpośrednio nazwy trucizny i ponoszących odpowiedzialność za jej zastosowanie podmiotów. W związku z otruciem Skripala poszkodowanych zostało 21 osób, a śladowe ilości trucizny znaleźć się mogły na ciele nawet 500 ludzi.

Inną prawdopodobną ofiarą zatrucia nowiczokiem był w sierpniu 1995 roku przewodniczący Okrągłego Stołu Biznesu Rosji, wpływowy rosyjski bankier Iwan Kiwelidi. Trucizną spryskano słuchawkę telefonu stacjonarnego, z jakiego korzystał. W wyniku ataku zginęła również sekretarka próbująca wezwać pomoc z tego samego aparatu i prowadzący sekcję Kiwelidi lekarz sądowy.

Zobacz film: Czym zajmuje się toksykolog?

Bibliografia:

1. M. Kloske, Nowiczok(i) i substancje A, [w:] „Wiadomości chemiczne”, 2018, 72(9–100), s. 723–765.

2. V. S. Mirzayanov, State Secrets. An Insider’s Chronicle of the Russian Chemical Weapons Program, Outskirts Press, Denver 2009.

3. R. C. Gupta, Handbook of Toxicology of Chemical Warfare Agents, Academic Press, Amsterdam 2009.

4. L. Konopski, Historia broni chemicznej, Bellona, Warszawa 2009