Istotą dystonii są zaburzenia ruchowe, nazywane inaczej dystonicznymi. Są to różnego rodzaju skurcze i nienaturalna pozycja, które występują mimowolnie. Dystonia szyjna objawia się na przykład przymusem odchylenia głowy w jednym kierunku i najczęściej rozpoznawana jest u dzieci.

Dystonia szyjna – mechanizm zaburzenia

Dystonia jest zaburzeniem neurologicznym. W zależności od lokalizacji uszkodzenia dystonia może być lewo- lub prawostronna. Przy lewostronnym kręczu szyja jest przechylona w lewą stronę, a głowa w prawo, co daje nienaturalną postawę. W przypadku dystonii prawostronnej przyjęte ruchy są odwrotne – szyja pochylona jest w prawo, a głowa w lewo. Występuje ona znacznie częściej niż lewostronna. Dystonia prowadzi do pogłębiającego się zaburzenia funkcjonowania mięśni, z których jeden jest zbyt obciążony przez ciągłe napięcie i rozciągnięcie, a drugi osłabiony, ponieważ nie jest zaangażowany w ruchy szyi i głowy.

Dystonia neurowegetatywna, czyli zespół Da Costy

Zaburzenia ruchowe mogą być spowodowane kilkoma przyczynami. Dystonia neurowegetatywna to zespół objawów o podłożu nerwicowym. W medycynie określana jest jako zespół Da Costy, przy którym odczuwane są dokuczliwe i nieprzyjemne objawy ze strony układu krążenia. Niestety nadal nie udało się określić jego przyczyn schorzenia, chociaż podkreśla się rolę czynników genetycznych (dystonia neurowegetatywna może być chorobą dziedziczną) i środowiskowych (np. przewlekły stres lub szok), które klasyfikują niektóre osoby do grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na dystonię.

Zespół Da Costy charakteryzują subiektywne, niepowiązane z żadną konkretną przyczyną objawy. Dotknięci tym schorzeniem najczęściej skarżą się na ból w obrębie klatki piersiowej, zmęczenie, duszności, nieprzyjemne kołatanie serca, zawroty głowy, potliwość, drżenie mięśni w spoczynku i skłonności do hiperwentylacji.

Leczenie tego rodzaju przypadków wymaga połączenia farmakoterapii z psychoterapią, zmianą stylu życia i technikami relaksacyjnymi.

Dystonia mięśniowa i jej rodzaje

Każda dystonia jest schorzeniem, które dotyka mięśni w wyniku zaburzeń funkcjonowania połączeń nerwowych w obrębie tzw. jąder podkorowych. Są to te części mózgu, które odpowiadają za kontrolę wszystkich ruchów ciała i poprawnej sylwetki. Najwięcej rodzajów ma tzw. dystonia ogniskowa, którą jest też kurcz szyi. Medycyna wyodrębnia:

• dystonię powiek – upośledza mięśnie twarzy wokół oka, co objawia się częstym mruganiem i zaciskaniem powiek; w skrajnych przypadkach może prowadzić do ślepoty, mimo prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku;
  
• dystonię ustno-żuchwową – dotyka mięśni dolnej części twarzy, a przede wszystkim żuchwy, ust i języka; najbardziej uciążliwym objawem są narastające trudności w mówieniu, połykaniu, także ślinotok oraz nawyk przygryzania policzka lub warg od wewnętrznej strony;
  
• zespół Meige'a – połączeniem dystonii powiek z dystonią ustno-żuchwową;
  
• dystonię krtaniową – upośledza mięśnie krtani, ale także wpływa na struny głosowe;
  
• połowiczy kurcz twarzy;
  
• tzw. kurcz pisarski, który dotyka mięśni ręki i przedramienia; upośledzenie funkcjonowania mięśni utrudnia pisanie.

Medycyna wyróżnia także dystonię segmentalną, którą charakteryzują upośledzenia kilku sąsiadujących ze sobą mięśni. Dystonia połowiczna obejmuje mięśnie połowy ciała, ogniskowa dotyczy mięśni kilku różnych części, a najbardziej rozległą formą dystonii jest tzw. dystonia uogólniona, gdyż obejmuje większość mięśni ciała.

Dystonia – leczenie

W leczeniu każdego rodzaju dystonii ważną rolę odgrywają regularnie wykonywane ćwiczenia. Przy kręczu szyi w niektórych przypadkach stosuje się zabiegi chirurgiczne, które polegają na przecięciu nerwów lub mięśni bądź ich przedłużeniu.

Uciążliwe objawy, powodujące dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu, można łagodzić domowymi sposobami. Na spięte mięśnie pomagają ciepłe okłady, masaże, naświetlania specjalnymi lampami (np. bioptron), ćwiczenia rozciągające, a także aparaty usztywniające szyję (tzw. szyny). Dobre efekty daje tzw. kinesiotaping, czyli zastosowanie specjalnych taśm – plastrów, które zostają naklejone w taki sposób, aby w zależności od potrzeb rozluźniać bądź rozciągać mięśnie. Powszechne jest stosowanie leków przeciwbólowych, a niektórzy dotknięci schorzeniem poddają się zabiegom z użyciem toksyny botulinowej, która upośledza wadliwie funkcjonujące mięśnie. Większość lekarzy nie zaleca tego ostatniego sposobu leczenia.