Język to wieloczynnościowy narząd. Odpowiada za podsuwanie pokarmu pod zęby, mieszanie go podczas żucia i przesuwanie do gardła. Niezbędny jest także w komunikacji. Niestety choroby języka nie należą do rzadkości i są bardzo uciążliwe. Jednym z częściej towarzyszących im objawów jest popękany język.

Jak wygląda popękany język?

Popękany język może przyjmować zróżnicowane formy. W większości przypadków ma postać wyraźnej bruzdy pośrodkowej z licznymi odgałęzieniami w postaci bruzd bocznych. Inną formą języka popękanego są widoczne, liczne, nieregularne, kręte rowki. Szczeliny osiągają głębokości 2–5 mm i różną szerokość, zwężają się obwodowo. Między nimi występują pola brodawek językowych, z objawami suchości, zaniku i zapalenia typu geograficznego.

Popękany język – język mosznowy

Popękany język, mający postać dobrze widocznych, poprzecznych i głębokich bruzd, rowków czy szczelin na jego górnej, grzbietowej powierzchni, jest typowy dla języka mosznowego, określanego też jako bruzdowaty, skrotalny lub mosznowaty. Jest to stosunkowo często obserwowana zmiana, która może być zlokalizowana zarówno po prawej, jak i lewej stronie języka. Ze względu na to, że nie towarzyszą jej inne uciążliwe objawy, takie jak ból czy pieczenie, często nie wymaga leczenia.

Język pobruzdowany może być uwarunkowany genetycznie. Występuje u około 1–3% populacji. Pojawia się w przebiegu zespołu Melkerssona-Rosenthala – razem z porażeniem nerwu twarzowego i przewlekłym, nawracającym obrzękiem warg stanowi tzw. triadę symptomów. Jest to stosunkowo rzadkie schorzenie dotyczące układu nerwowego i skóry. Zgrubiały, pofałdowany język o przerosłych brodawkach i cechach zwyrodnienia występuje u 77% chorych. Etiologia choroby nadal pozostaje nieznana, ale pojawiły się doniesienia, że schorzenie jest uwarunkowane genetycznie. Język mosznowaty rozwija się u większości osób z zespołem Downa. Ponadto bruzdy na języku często występują w połączeniu z językiem geograficznym.

Popękany język w kserostomii

Wśród przyczyn popękanego języka wymienia się także kserostomię, zwaną potocznie suchością jamy ustnej. Stan ten rozwija się zwłaszcza u osób dorosłych. Za kserostomię i język pobruzdowany może odpowiadać długotrwałe stosowanie niektórych leków, a zwłaszcza środków antydepresyjnych, uspokajających, nasercowych, przeciwnadciśnieniowych lub zmniejszających przekrwienie czy brokerów zwojowych.

Popękany język w reakcji uczuleniowej i drożdżycy

Jeśli popękanemu językowi towarzyszy szczypanie, pieczenie i swędzenie, może to oznaczać reakcję uczuleniową. Język przybiera żywoczerwony kolor. Staje się obrzmiały, a pęknięcia są bordowe i nieregularne, przez co kształtem przypominają liście paproci. Są typowe dla zespołu alergii jamy ustnej i rozwijają się po zjedzeniu uczulającego pokarmu (najczęściej są to owoce egzotyczne, takie jak kiwi i ananas).

Podobne objawy pojawiają się w przypadku kandydozy jamy ustnej, czyli zakażenia drożdżakami. Wywołuje je najczęściej grzyb Candida albicans. Drożdżyca rozwija się często u chorych na AIDS, leczonych immunosupresyjnie, długotrwale przyjmujących antybiotyki i ludzi starszych noszących ruchome protezy.

Inne przyczyny popękanego języka

Co może jeszcze oznaczać popękany język? Występowanie linii i bruzd na tym narządzie jest podyktowane lokalizacją brodawek smakowych. Niewielkie popękanie świadczy o prawidłowej budowie anatomicznej tego narządu i uważane jest za stan fizjologiczny.

Czasem bruzdy na języku stanowią efekt niedoborów składników pokarmowych, takich jak kwas foliowy, witaminy B12 i B6 czy żelazo. Poprzeczne pęknięcia mogą być objawem zaburzeń wchłaniania, gdy organizm nie jest w stanie przyswoić substancji odżywczych dostarczonych wraz z jedzeniem.

Z kolei popękany język o powierzchni grzbietowej wykazującej cechy pobruzdowania typu mózgowego z białym nalotem, zanikiem brodawek nitkowatych i gęsto pokryty drobniutkimi, zlewającymi się ze sobą grudkami jest objawem liszaja płaskiego. Jest to przewlekła choroba zapalna skóry i błon śluzowych o niewyjaśnionej etiologii. Język popękany, piekący i suchy może świadczyć o cukrzycy lub innych zaburzeniach pracy trzustki. Ponadto może oznaczać za małą ilość płynów w komórkach i zbyt gęstą krew, co podnosi ryzyko wystąpienia udaru czy zakrzepicy. Głęboka bruzda umiejscowiona pośrodku języka może być objawem nadkwasoty.

Jak leczyć popękany język?

Osoby z popękanym językiem zmagają się z problemem utrzymania należytej higieny jamy ustnej. Występuje u nich duże ryzyko pozostawania resztek pokarmowych w zagłębieniach języka. Muszą więc wykazać się dużą starannością i dokładnością podczas szczotkowania zębów i pamiętać o codziennym czyszczeniu górnej powierzchni języka. Narażeni są w większym stopniu na pojawienie się zmian zapalnych i rozwój próchnicy zębów.

Nieodzowne znaczenie ma dietoterapia. Należy bezwzględnie zrezygnować ze słodyczy i tłuszczy pochodzenia zwierzęcego. Ważnym elementem jadłospisu są warzywa, owoce i produkty bogate w białko, takie jak chude mięso i ryby. Koniecznie należy dbać o nawodnienie organizmu. Codzienna ilość spożywanych płynów nie powinna być mniejsza niż 2 l. Zaleca się zwłaszcza przyjmowanie wody mineralnej.

Bibliografia:

1. Wielowieyska-Szybińska D., Pastuszczak M., Wojas-Pelc A., Zespół Melkerssona- Rosenthala, „Medycyna Rodzinna”, 2013, 4, s. 164166.

2. Wasilewska A.M., Kozak I., Słotwińska S.M., Objawy zespołu Melkerssona-Rosenthala. Opis przypadku, „Nowa Stomatologia”, 2002, 3, s. 151-153.

3. Guzik Ł., Kamysz E., Kserostomia – więcej niż suchość w jamie ustnej, „Farmacja Polska”, 2009, 65(6), s. 411-414.

4. Wiernicka M., Mazurek−Mochol M., Turek−Urasińska K., Liszaj płaski u dziecka – opis przypadku, „Dental and Medical Problems”, 2004, 41(4), s. 773–777.

5. Langlais R.P., Miller C.S., Nield-Gehrig J.S., Choroby błony śluzowej jamy ustnej. Kolorowy atlas i podręcznik, Wrocław, Elsevier Urban & Partner, 2012.