Kora mózgowa to powierzchowna warstwa mózgowia, która zbudowana jest z ciał komórek nerwowych. Składa się z czterech płatów: czołowego, ciemieniowego, skroniowego i potylicznego. Jej główne funkcje to odbieranie i początkowe przetwarzanie wrażeń zmysłowych oraz kontrola czynności ruchowych. W jej obrębie znajduje się również obszar asocjacyjny, który odpowiada za rozpoznawanie mowy, funkcje językowe i myślenie. Nawet niewielki zanik kory mózgowej prowadzi do poważnych zaburzeń w działaniu mózgu i spadku sprawności umysłowej.

Zobaczcie, czy wiecie wszystko o budowie mózgu:

Co oznacza zanik kory mózgowej?

Zanik kory mózgowej to stan, w którym doszło do zmniejszenia (atrofii) objętości tkanki nerwowej, czyli utraty neuronów i połączeń między nimi. Jest to nieodwracalny proces, który prowadzi do zaburzeń pracy mózgu i spadku sprawności umysłowej, a tym samym znacznego pogorszenia jakości życia. Korowy zanik mózgu zwykle przebiega stopniowo i może dotyczyć jej konkretnej części (np. płata skroniowego) lub mieć charakter uogólniony.

Zaniki korowe mózgu można zaobserwować podczas badania obrazowego głowy. W tym celu u pacjenta wykonuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, które pozwalają na uzyskanie obrazu wolumetrycznego cienkowarstwowego. Pokazuje on z dużą precyzją struktury anatomiczne mózgu. Następnie analizuje się je metodą wzrokową lub przy pomocy specjalistycznego oprogramowania komputerowego. Druga technika jest zdecydowanie bardziej przydatna przy zanikach kory mózgowej, ponieważ umożliwia dokładną ocenę i wykonanie pomiarów objętości i wielkości poszczególnych części mózgu oraz wskazanie dokładnej lokalizacji i stopnia zaawansowania nieprawidłowości. Ocena czy korowy zanik mózgu ma charakter ogniskowy, czy uogólniony, jest szczególnie ważna przy planowaniu postępowania terapeutycznego. W badaniu brane są pod uwagę:

• zmiany w konkretnych płatach kory mózgowej,
• ich symetryczność,
• ich stopień nasilenia w poszczególnych strukturach i typowość do wieku osoby badanej.

Objawy zaniku kory mózgowej zależą od rozległości i stopnia zmian. Zwykle jest to upośledzenie funkcji poznawczych, pamięci, myślenia, umiejętności językowych i liczenia, a także chwiejność emocjonalna, utrata orientacji i zaburzenia świadomości.

Przyczyny zaniku kory mózgowej

Przyczyny zaniku kory mózgowej są różne i składa się na nie wiele czynników. Takie zmiany są charakterystyczne przede wszystkim dla chorób neurodegeneracyjnych oraz schorzeń układu nerwowego:

• otępienia i choroby Alzheimera,
• stwardnienia rozsianego,
• choroby Parkinsona,
• choroby Picka,
• pląsawicy Huntingtona,
• choroby Creutzfeldta-Jakoba,
• porażenia mózgowego.

Do zaniku kory mózgowej może dojść także w wyniku różnego rodzaju infekcji układu nerwowego, poważnych urazów mózgu i udaru mózgu, który prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia komórek nerwowych. Bardzo często (w ok. 70% przypadków) stwierdza się zanik kory mózgowej u alkoholika.

Zanik kory mózgowej w chorobie Alzheimera

Choroba Alzheimera charakteryzuje się odkładaniem białek o nieprawidłowej budowie w tkankach mózgu. Jest to najczęstsze schorzenie neurodegeneracyjne, jedna z postaci otępienia. W jej wyniku dochodzi do stopniowego zaniku kory mózgu w płatach skroniowych, ciemieniowych i czołowych. Choroba jest nieuleczalna i prowadzi do śmierci. Ryzyko jej wystąpienia wzrasta z wiekiem.

Objawy zaniku kory mózgowej w przebiegu choroby Alzheimera początkowo są błędnie traktowane jako naturalne procesy związane z fizjologicznym starzeniem się organizmu. Osoba chora zauważa u siebie pogorszenie pamięci, uwagi i zdolności uczenia się. Z czasem trudności w przypominaniu narastają i dochodzą do nich zaburzenia językowe, utrudnione wykonywanie ruchów i koordynacja oraz chwiejność emocjonalna. Zanik korowy mózgu sprawia, że pacjent ma trudności z wykonywaniem codziennych czynności, przez co staje się całkowicie zależny od opiekunów.

Zanik kory mózgowej u alkoholika

Zanik kory mózgowej u alkoholika obserwuje się w większości przypadków choroby alkoholowej. Przyczyną tego stanu jest toksyczny wpływ etanolu na tkankę nerwową, a także niedobór substancji odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Zmiany te są nieodwracalne.

Objawy zaniku kory mózgowej u alkoholika to przede wszystkim zaburzenia funkcji intelektualnych, myślowych i emocjonalnych. Osoba chora ma problem z przyswajaniem nowych informacji, przypominaniem sobie wydarzeń, rozumieniem oraz liczeniem. Pojawiają się także zachowania infantylne, agresywne i impulsywne, które są niezrozumiałe dla otoczenia. U alkoholików może wystąpić również zanik kory mózgowej i móżdżku prowadzący do ataksji – zaburzeń koordynacji ruchowej, nieprawidłowości chodu i niezgrabności ruchu kończyn.

Bibliografia:

1. B. Rędzia-Ogrodnik, T. Litwin, A. Członkowska, Ocena zaniku kory mózgowej w chorobach neurodegeneracyjnych oraz wybranych chorobach neurologicznych – metody oceny i znaczenie w diagnostyce, [w:] „Neuropsychiatria i Neuropsychologia” 2017; 12, 1, s. 20–29.

2. A. Bilikiewicz, Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.