Bez względu na przyczyny osteoporozy, osoba chora na przewlekły i postępujący ubytek masy kostnej może spowolnić zjawisko demineralizacji kości, dostosowując dietę, zwiększając aktywność fizyczną czy odstawiając używki. Warto również zadbać o właściwy poziom hormonów.

Na czym polega osteoporoza?

Osteoporoza to przewlekła i postępująca choroba kości, charakteryzującą się osłabieniem struktury przestrzennej kości, niską ich masą oraz zaburzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej. Stan chorobowy tego typu prowadzi do złamań niskoenergetycznych, czyli takich, do których dochodzi spontanicznie, np. w wyniku upadku z wysokości lub niewielkiego urazu, który nie spowodowałby przerwania ciągłości kości u zdrowej osoby. Przyczyny osteoporozy stanowi szerokie spektrum uwarunkowań pierwotnych, czyli stałych, na które pacjent nie ma wpływu, oraz uwarunkowań wtórnych, częściowo lub całkowicie modyfikowalnych i zależnych od chorego. Zrzeszotnienie kości, czyli utrata masy, powstaje na skutek nieprawidłowej korelacji procesów kościotworzenia, co oznacza większy rozkład tkanki kostnej niż wyspecjalizowane w tym celu komórki mogą odbudować. W efekcie ubytków dochodzi do osłabienia wytrzymałości kości na pękanie, a ich nadmierna kruchość sprzyja cichym mikrourazom postępującym często bezobjawowo.

Osteoporoza – przyczyny

Przyczyną osteoporozy są zaburzenia w metabolizmie kostnym, powstające w wyniku narastającej z wiekiem przewagi procesów resorpcji kostnej kosztem jej odtworzenia. Efektem zjawiska jest ubytek masy kości oraz upośledzenie uzupełniania ubytków. Tego typu zjawisko mogą powodować różne uwarunkowania engo- i egzogenne. Najczęstsze przyczyny osteoporozy to zmiany pierwotne, stanowiące blisko 80 proc. przypadków choroby wśród pacjentów, do grupy których zalicza się :

• osteoporoza idiopatyczna, zwana także młodzieńczą, oznaczająca zaburzenia wzrastania szkieletu w odniesieniu do norm wiekowych z bliżej nieokreślonych przyczyn;

• osteoporoza inwolucyjna typu I, czyli pomenopauzalna, odnosząca się do kobiet w okresie pomiędzy 5. a 7. dekadą życia, spowodowana ustaniem funkcji endokrynnych jajników, a także osteoporoza inwolucyjna typu II, czyli starcza, odnosząca się do osób po 70. roku życia, którą wywołują zmniejszona aktywność komórek kościotwórczych oraz niedobory wapniowe i witaminowe, głównie witaminy D3.

Na pozostałą grupę uwarunkowań choroby składa się osteoporoza wtórna, która jest efektem znanego czynnika. Przyczyny osteoporozy wtórnej to głównie przewlekłe przyjmowanie specjalistycznych leków, zaburzenia endokrynologiczne czy wady genetyczne.

Osteoporoza – przyczyny niemodyfikowalne

Do grupy czynników warunkujących powstawanie osteoporozy zalicza się uwarunkowania, na które pacjent nie ma wpływu. Przyczyny osteoporozy z tej grupy to m.in.:

• wiek; masa kostna osiąga szczytową wartość pomiędzy 30. a 35. rokiem życia, po tym czasie stopniowo zmniejsza swoją objętość; Tego typu zjawisko jest naturalne. W ciągu całego życia masa kostna ulega zmniejszeniu nawet o blisko 45 proc.;

• płeć żeńska; osteoporoza niemal 4-krotnie częściej dotyka kobiet ze względu na zaburzenia endokrynologiczne w okresie przed- i pomenopauzalnym oraz fakt, że szczytowa masa kostna pań jest mniejsza w stosunku do mężczyzn o niemal 25 proc.;

• grupa etniczna; ryzyko osteoporozy jest najwyższe u rasy białej;

• wady genów odpowiedzialnych za stopień gęstości kości oraz predyspozycje rodzinne najbliższej linii kobiet, które borykały się ze złamaniami szyjki głowy kości udowej.

Osteoporoza – przyczyny częściowo modyfikowalne

Przyczyny osteoporozy, które można częściowo wyeliminować, dotyczą głównie stanu zdrowia. Choroby lub wszelkie zaburzenia występujące w ciągu życia można regulować odpowiednią farmakoterapią czy rehabilitacją i metodami inwazyjnymi, co sprzyja minimalizowaniu ryzyka wystąpienia osteoporozy. Do grupy przyczyn tego typu należą m.in.:

• długotrwały brak miesiączki lub owulacja po 16. roku życia; wczesna menopauza; niedobór estrogenów, resekcja i choroby jajników;

• szczupła budowa i mała masa ciała ze wskaźnikiem BMI<18;

• przewlekłe choroby współistniejące na tle endokrynologicznym, gastroenterologicznym, nefrologicznym, oddechowym czy hematologicznym, wpływające na zaburzenie metabolizmu kostnego, jak np.: nadczynność tarczycy, cukrzyca, zaburzenia trawienia i wchłaniania, zaburzenia czynnościowe nerek, białaczka;

• przewlekła farmakoterapia bazująca na hormonach, lekach przeciwpadaczkowych, glikokortykosteroidach czy środkach moczopędnych.

Osteoporoza – przyczyny modyfikowalne

Przyczyny, które pacjent może samodzielnie kontrolować, przyczyniając się do poprawy stanu kośćca, dotyczą stylu życia. Czynnikami modyfikowalnymi są przede wszystkim:

• niedostateczna aktywność fizyczna;

• dieta uboga w wapń i witaminę D;

• dieta wysokobiałkowa;

• nadmierna konsumpcja alkoholu i kofeiny oraz palenie nikotyny.

Kto częściej choruje na osteoporozę? Dowiesz się tego z filmu:

Bibliografia:

1. Co radzi lekarz: osteoporoza, pod red. S. Hodgsona, przeł. L. Papierska, Warszawa 2007.

2. Janiszewska M., Osteoporoza jako problem społeczny – patogeneza, objawy i czynniki ryzyka osteoporozy pomenopauzalnej”, “Problemy Higieny i Epidemiologii” 2015, nr 96(1).

3. Osteoporoza. Komu zagraża, jak jej uniknąć, pod red. E. Marcinowskiej-Suchowierskiej, Warszawa 2004.