Układ pokarmowy jest bardzo złożonym układem, dlatego trudno omówić wszystkie dotyczące go jednostki chorobowe. Składa się na niego cały przewód pokarmowy od jamy ustnej przez przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, aż po odbytnicę. Nie można zapomnieć również o dodatkowych gruczołach zaliczanych do układu pokarmowego, a mianowicie – wątrobie, trzustce, śliniankach czy nawet pęcherzyku żółciowym.

Najczęstsze choroby układu pokarmowego i ich przyczyny

Bardzo częstą chorobą układu pokarmowego jest choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Najczęściej wiąże się z przewlekłym zapaleniem Helicobacter pylori oraz nadużywaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Polega na tworzeniu się ubytków (wrzodów) w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy, co w efekcie daje szereg objawów, jak bóle i dyskomfort w nadbrzuszu, ból po posiłku czy wzdęcia. Częstą jednostką chorobową jest też choroba refluksowa przełyku, objawiająca się m.in. zgagą, czyli pieczeniem za mostkiem. Najczęściej pojawia się po posiłku podczas schylania się czy wysiłku fizycznego.

Bardzo często rozpoznawane są wszelkiego rodzaju schorzenia obejmujące jelita. Zalicza się do nich zespół jelita drażliwego, a także nieswoiste choroby zapalne jelit, jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Wyrostek robaczkowy, ze względu na specyficzną budowę, często stanowi problem chirurgiczny. Zapalenie wyrostka robaczkowego jest poważnym stanem, wynikającym przede wszystkim z zatkania ujścia wyrostka robaczkowego masami kałowymi. Objawia się najczęściej ostrym bólem w prawym dole biodrowym, obroną mięśniową brzucha i napięciem powłok brzusznych.

Częstymi chorobami układu pokarmowego są kamica pęcherzyka żółciowego i kamica przewodowa. Materiał w postaci np. złogów cholesterolu gromadzi się i zatyka ujście tych struktur. Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, które rozwija się w wyniku kamicy, również jest stanem chirurgicznym.

Do chorób przewodu pokarmowego zalicza się oczywiście wszelkiego rodzaju nowotwory, ostre i przewlekłe zapalenie trzustki, schorzenia wątroby i zapalenie pęcherzyka żółciowego.

Inną grupę stanowią choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego, do których można zaliczyć tasiemczycę, glistnicę, owsicę, giardiozę oraz pełzakowicę. Są to choroby wyleczalne, stosuje się odpowiednie leki przeciwpasożytnicze. Wynikają one przede wszystkim z nieodpowiedniej higieny osobistej i niewłaściwej obróbki pokarmów (w tym ich mycia).

Choroby przewodu pokarmowego a higiena

Wiele jednostek chorobowych układu pokarmowego jest związanych z nieodpowiednią higieną. Pojęcie higieny w tym wypadku dotyczy nie tylko mycia rąk, ale również produktów, które się spożywa. Za przykład mogą posłużyć niektóre choroby pasożytnicze układu pokarmowego. Chociażby glistnica jest chorobą pasożytniczą przewodu pokarmowego wynikającą z niemycia rąk i produktów spożywanych (owoców). Higiena rąk jest podstawową zasadą zapobiegania chorobom przewodu pokarmowego. Nie można bowiem zapominać o wielu innych chorobach infekcyjnych czy biegunkowych, których wektorem są właśnie brudne ręce.

Żywienie w chorobach układu pokarmowego

Podstawą leczenia każdej jednostki chorobowej układu pokarmowego jest odpowiednia dieta. Nie ma jednej diety, która nadawałaby się do wszystkich jednostek chorobowych. W każdej chorobie układu pokarmowego konieczne jest wykluczenie produktów, które powodują objawy (alergizujące, wywołujące nietolerancje) lub je nasilają. W zależności od diety można pobudzić perystaltykę jelit w leczeniu zaparć, jak i ją uregulować (w przypadku biegunki). Odpowiednia dieta ma również znaczenie w zapobieganiu wielu schorzeniom układu pokarmowego. Eliminacja niektórych produktów i zmiana stylu żywienia to konieczne postępowanie w przypadku zapaleń trzustki, pęcherzyka żółciowego czy choroby wrzodowej.