Ucho jest strukturą bardzo często ulegającą różnym procesom chorobowym. Jest to złożony narząd, w skład którego wchodzą ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. W każdej z tych części może dojść do rozwoju procesu chorobowego. Część chorób ucha jest częstsza u dzieci, inne u dorosłych. Choroby uszu obejmują wiele schorzeń o różnym obrazie klinicznym. Największym ich zagrożeniem i powikłaniem jest upośledzenie słuchu, dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie i właściwe leczenie.
Choroby ucha zewnętrznego
Ucho zewnętrzne składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Jednym z powszechniejszych problemów tej struktury jest tworzenie się czopu woskowinowego. Ucho oczyszcza się samoistnie, jednak czasami może dojść do nadmiernego gromadzenia się wydzieliny w przewodzie słuchowym, co wywołuje dyskomfort. Ucho zewnętrzne jest strukturą bardzo narażoną na działanie promieniowania słonecznego. Wśród chorób małżowiny usznej należy podkreślić duże ryzyko wystąpienia w tych okolicach nowotworów skóry. Naskórek jest tu bardzo delikatny i podatny na uszkodzenia. Ponadto rzadko kiedy ludzie pamiętają, by przy stosowaniu filtrów przeciwsłonecznych zabezpieczyć również małżowinę uszną.
Do chorób ucha zewnętrznego należą zakażenia. Mogą zostać wywołane przez bakterie, wirusy oraz grzyby. Najczęściej za schorzenie odpowiedzialne są pałeczki ropy błękitnej i gronkowiec złocisty, półpasiec, grzyby Aspergillus bądź Candida. Ograniczone zapalenie przewodu słuchowego wywołane przez gronkowca złocistego określane jest czyrakiem ucha zewnętrznego. Do powstania tego typu zakażeń predysponują choroby ogólnoustrojowe, jak cukrzyca i choroby skóry, np. łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry.
Objawy chorób ucha zewnętrznego różnią się między sobą. Może dojść do pojawienia się niedosłuchu, wycieku ropy lub innych wydzielin, bólu, zmian skórnych w obrębie małżowiny, zawrotów głowy, bólu głowy, świądu w obrębie przewodu słuchowego, obrzęku w okolicy części chrzęstnej przewodu słuchowego, nieprzyjemnego zapachu z ucha czy bólu przy dotykaniu ucha.
Choroby ucha środkowego
Ucho środkowe od zewnętrznego oddziela błona bębenkowa. Tuż za nią znajduje się jama bębenkowa zawierająca trzy kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko i strzemiączko). W skład ucha środkowego wchodzi również trąbka słuchowa, która łączy ucho środkowe z gardłem. Najczęstszą chorobą ucha środkowego jest zapalenie. Może mieć przebieg ostry bądź przewlekły. Ostre zapalenie ucha środkowego wywołane jest przede wszystkim przez bakterie, które pochodzą z nosogardła bądź nosa.
Objawy chorób ucha środkowego to przede wszystkim upośledzenie słuchu i szumy uszne. Przy zapaleniu pojawiają się pulsujący ból ucha o dość dużym nasileniu, gorączka, brak apetytu. Najczęściej u dzieci objawy są dużo bardziej nasilone niż u dorosłych.
Choroby ucha wewnętrznego
Przykładem schorzenia ucha wewnętrznego jest choroba Meniere’a. Inaczej określa się ją wodniakiem błędnika. Przyczyną tego schorzenia jest gromadzenie się w błędniku błoniastym płynu, co prowadzi do jego uszkodzenia, a w efekcie do uszkodzenia nerwu słuchowego i przedsionkowego. Choroba Meniere’a powstaje najprawdopodobniej po przebytych infekcjach, w chorobach metabolicznych, urazach, po lekach czy w przebiegu niektórych chorób.
Objawy choroby Meniere’a to niedosłuch odbiorczy, szum uszny, zawroty głowy. Niekiedy chory zgłasza uczucie ciała obcego w uchu, nadwrażliwości na dźwięki. Poza napadami bólu głowy pojawiają się objawy ogólnoustrojowe ze strony układu wegetatywnego, jak np. pocenie się czy nudności. Choroba przebiega w postaci zaostrzeń i remisji. Z czasem dochodzi do poważnego niedosłuchu i zaburzeń równowagi.
Rozpoznanie i leczenie chorób uszu
Celem rozpoznania chorób ucha przeprowadza się badanie laryngologiczne. W przypadku zakażeń pobiera się wymaz na badanie bakteriologiczne i posiew, a także poprzez wykonanie badania mikrobiologicznego określa się wrażliwość bakterii na antybiotyki. W przypadku chorób uszu zawsze wykonuje się badania słuchu, by wykryć ewentualny niedosłuch. Należą do nich m.in. audiometria impedancyjna, audiometria słowna. W przypadku chorób ucha wewnętrznego wykonuje się również badania równowagi.
Leczenie chorób uszu zależy od przyczyny. Zakażenia bakteryjne ucha zewnętrznego leczy się miejscowo antybiotykami. Zakażenia grzybicze – przeciwgrzybicznymi środkami. Pojawienie się objawów ogólnych w postaci gorączki zmusza do podania leków ogólnoustrojowych. Zapalenia ucha środkowego również wymagają leczenia antybiotykami, jeśli podejrzewa się etiologię bakteryjną. Jednak należy mieć na względzie, że antybiotyk podany miejscowo działa tylko na ucho zewnętrzne. Nie przenika przez błonę bębenkową. Dlatego koniecznie należy zastosować uogólnioną antybiotykoterapię. Choroba Meniere’a leczona jest farmakologicznie oraz operacyjnie.