Jelito grube to jeden z największych narządów ludzkiego ciała. Ta końcowa część przewodu pokarmowego spełnia wiele funkcji, a jej różnorodne choroby często obniżają komfort życia i zwiększają prawdopodobieństwo powstania nowotworu złośliwego. Regularne badania osób chorych i należących do grup ryzyka zdecydowanie poprawiają odległe rokowania pacjentów.
Jelito grube – budowa i funkcje
Jelito grube składa się z kątnicy z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicy, esicy i odbytnicy, której częścią jest odbyt. Okrężnica dzielona jest umownie na wstępnicę (zlokalizowaną po prawej stronie brzucha), poprzecznicę i zstępnicę (znajdującą się w lewej części jamy brzusznej).
Jedną z głównych funkcji jelita grubego jest wchłanianie płynów, elektrolitów, mikroelementów, niektórych substancji odżywczych i witamin (których część jest również w jelicie syntezowana dzięki stałej obecności fizjologicznej flory bakteryjnej). Inne zadania jelita grubego to formowanie z resztek pokarmowych stolca i zapewnianie prawidłowego, cyklicznego procesu defekacji.
Choroby jelita grubego – rodzaje
Najczęściej spotykane rodzaje chorób jelita grubego to:
- zapalenia jelita grubego (ostre lub przewlekłe),
- zespół jelita drażliwego (nadwrażliwego),
- uchyłkowatość,
- polipy lub polipowatość błony śluzowej,
- nowotwory (zajmujące odpowiednio 2. miejsce u mężczyzn i 3. u kobiet, jeśli chodzi o częstość zgonu z przyczyn onkologicznych).
Wśród chorób odbytu często spotyka się guzki krwawnicze (hemoroidy, żylaki odbytu), szczeliny, ropnie okołoodbytnicze oraz nowotwory.
Jak działa układ pokarmowy? Dowiesz się tego z naszego filmu
Uchyłkowatość jelita grubego
Uchyłkowatość jelita grubego to schorzenie polegające na powstawaniu licznych (nawet kilkuset) uwypukleń ściany jelita, stanowiących miejsce zalegania mas kałowych, częstych zapaleń, a nawet perforacji jelita. Jako przyczynę podaje się zaburzenia czynnościowe oraz atypowe unerwienie ściany jelita, powodujące zmniejszenie jego napięcia.
Polipy i polipowatość
Polipy są uszypułowanymi tworami, powstającymi wskutek przerostu błony śluzowej jelita grubego. Pojedyncze pojawiają się w świetle jelita jako powikłania stanów zapalnych, mnogie (polipowatość) są chorobą o podłożu genetycznym. Uważane są zwykle za nowotwór łagodny. W praktyce klinicznej traktowane są jako stan przedrakowy i w przypadku zdiagnozowania (najczęściej podczas kolonoskopii) usuwane i badane histologicznie.
Niektóre nowotwory złośliwe jelita grubego mogą również przyjmować postać polipów. Najczęściej polipy nie powodują widocznych objawów klinicznych, choć większe mogą być przyczyną krwawień, podniedrożności lub niedrożności.
Nieswoiste zapalne choroby jelita grubego
Przewlekłe nieswoiste choroby zapalne to duży problem leczniczy. Choroby te to przede wszystkim wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. Pierwsza z nich jest chorobą wyłącznie jelita grubego (najczęściej jego lewej części). Zmiany dotyczą dużych powierzchni jelita, głównie śluzówki i warstwy podśluzówkowej. Choroba
Leśniowskiego-Crohna może obejmować jelito cienkie lub grube. Zmiany mają charakter ogniskowy, dotyczą całej grubości ściany jelita i częściej prowadzą do powikłań pod postacią ropni, przetok lub zrostów. W obu przypadkach za przyczynę uważa się kombinację czynników genetycznych, autoimmunologicznych oraz środowiskowych.
Objawy chorób jelita grubego
Objawy chorób jelita grubego mogą być przez długi czas nieswoiste:
- wzdęcia,
- zaburzenia wypróżniania (pod postacią biegunek lub zaparć),
- obecność w stolcu krwi, dużych ilości śluzu,
- niedokrwistość (spowodowana zaburzeniami wchłaniania żelaza),
- znaczna utrata wagi.
W przypadku schorzeń zapalnych objawy mogą nasilać się po spożyciu potraw smażonych, ciężkostrawnych, ostrych, zawierających dużo błonnika. W niektórych z tych chorób mogą pojawiać się również (poprzez reakcje autoimmunologiczne) odległe objawy zapalenia, np. stawów, gałki ocznej, nerek, trzustki.
W przebiegu ciężkich chorób jelita grubego często dochodzi do powstawania ropni, zrostów lub przetok. Stanami zagrożenia życia są komplikacje, takie jak perforacja jelita lub niedrożność, zapalenie otrzewnej, ostre rozdęcie okrężnicy, krwawienie do przewodu pokarmowego.
Leczenie chorób jelita grubego
Przewlekłe choroby zapalne leczy się zwykle zachowawczo: stosując odpowiednią dietę, eliminując czynniki ryzyka (palenie, alkohol). W zaostrzeniach podaje się leki przeciwzapalne (niesterydowe lub kortykosteroidy), immunosupresyjne i biologiczne.
Stany ostre (perforacje, ropnie, przetoki, utrzymujące się ostre rozdęcie okrężnicy, zwężenia lub niedrożność jelita, zapalenie otrzewnej) wymagają leczenia chirurgicznego, które w uzasadnionych przypadkach może obejmować nawet usunięcie dużej części lub całości jelita grubego.
Nowotwory jelita grubego są najczęściej leczone chirurgicznie (z ewentualnym uzupełnieniem chemio- i radioterapią). Ostateczną decyzję co do sposobu leczenia podejmuje się jednak po ocenie typu nowotworu, jego umiejscowienia i zaawansowania.
Wiele chorób jelita grubego można, dzięki postępom medycyny, skutecznie diagnozować i leczyć. Podstawą jest wczesne zgłoszenie się do lekarza, wykonanie pełnej (w tym kolonoskopowej) diagnostyki, ścisłe przestrzeganie zaleceń dotyczących diety, sposobu życia, leczenia. Regularne poddawanie się badaniom kontrolnym pozwala na rozpoznanie zagrożeń i zapobieganie groźnym powikłaniom.
Zobacz film i dowiedz się kiedy warto zrobić kolonoskopię