Choroba sieroca nazywana jest nieorganicznym zespołem opóźnienia rozwoju, spotkać się można również z określeniem hospitalizm czy depresja anaklityczna. To zespół poważnych zaburzeń czy wręcz zahamowanie psychicznego rozwoju dziecka.

Choroba sieroca – objawy

Choroba sieroca jest skutkiem pozbawienia dziecka osoby (najczęściej matki), do której jest silnie przywiązane. Uniemożliwia to zdrowy rozwój i skutkuje specyficznymi objawami w okresie noworodkowym oraz niemowlęcym, do których należą:

• odczuwanie silnego lęku
  
• osłabienie apetytu
  
• zaburzenia rytmu snu i czuwania, płytki sen
  
• pobudzenie
  
• nieumiejętność utrzymania kontaktu wzrokowego
  
• niechęć do tulenia się bądź przeciwnie – ciągła potrzeba przyciągania uwagi
  
• prężenie się i wyrywanie w przypadku wzięcia dziecka na ręce.
  

Choroba sieroca u dziecka starszego objawia się przejawianiem zachowań patologicznych, wśród których najczęściej spotykanym symptomem jest bujanie się (kiwanie), a także ssanie kciuka, płaczliwość, nadmiernie rozbudzony apetyt. Dzieci dotknięcie chorobą sierocą naśladują rówieśników, żeby zwrócić na siebie uwagę, mogą też zabierać przedmioty, z których korzystają inne dzieci. Mają zaburzenia nastroju, słabą wyobraźnię i problem z komunikacją, nie lubią być dotykane, uciekają. Brakuje im chęci poznawania świata, są bierne i obojętne. U dzieci z chorobą sierocą mogą też pojawić się nietrzymanie moczu, zaburzenia wzrostu czy wagi.

Choroba sieroca u dorosłych – objawy

Ponieważ dziecko z chorobą sierocą rozwija się nieharmonijnie we wszystkich sferach, jest nieufne, z zaburzonym poczuciem bezpieczeństwa, złymi reakcjami przywiązaniowymi oraz z zaniżonym poczuciem własnej wartości [1], wchodzi z tymi patologicznymi cechami w dorosłość. Choroba sieroca u dorosłych może dawać o sobie znać w postaci nawracających lęków napadowych, skłonności do popadania w depresję, oziębłości, problemów z koncentracją. Osoby dotknięte chorobą sierocą mogą od wczesnych lat wchodzić w konflikt z prawem i przejawiać cechy agresywne. Długotrwałe zaniedbywanie w dzieciństwie utrudnia czy wręcz uniemożliwia budowanie relacji międzyludzkich. Inne skutki choroby sierocej w dorosłym życiu to wycofanie i wyobcowanie, izolacja od społeczeństwa, niska samoocena. Choroba sieroca może mieć charakter pełnoobjawowy albo epizodyczny – jej skutki mogą ujawniać się na różnych etapach życia.

Fazy choroby sierocej

Istnieją trzy fazy choroby sierocej:

• Faza protestu – dziecko protestuje przeciwko rozłączeniu z rodzicem. Płacze, krzyczy; starsze dzieci często reagują agresją fizyczną i/lub słowną.
  
• Faza rozpaczy – kiedy dziecko uświadamia sobie, że protest nie przynosi oczekiwanych rezultatów, zaczyna rozpaczać. Pojawia się u niego depresja, apatia, problemy z apetytem, obojętność.
  
• Faza wyparcia – dziecko wydaje się pogodzone z sytuacją, lecz są to pozory wynikające ze zobojętnienia i alienacji. Pojawiają się zachowania patologiczne (kiwanie się, błądzenie pustym wzrokiem po suficie, czy stukanie przedmiotami). Faza wyparcia bywa błędnie uznawana za wyleczenie dziecka.
  

Zobacz także: Objawy lęku separacyjnego u dzieci i dorosłych - formy pomocy

Choroba sieroca – przyczyny

Ponieważ przywiązanie uznaje się za najsilniejszą potrzebę pierwotną człowieka, brak obiektu przywiązania (matki) jest dla dziecka tak silnym doznaniem, że porównuje się je z lękiem przed śmiercią. Niezaspokojenie tej potrzeby u dzieci pogłębia zaburzenia składające się na chorobę sierocą i upośledza wszystkie sfery rozwoju. Choroba sieroca rozwija się nie tylko u sierot, lecz również w rodzinach, w których dziecko jest zaniedbywane i nie nawiązuje kontaktu emocjonalnego z opiekunami. Bywa skutkiem długiej rozłąki dziecka z matką.

Choroba sieroca może być także spowodowana przyczynami losowymi, takimi jak śmierć jednego bądź obojga opiekunów, oddanie dziecka do ośrodka opiekuńczego (z powodu śmierci, ubóstwa, wyjazdu) czy wielogodzinna praca zarobkowa rodziców.

Choroba sieroca – leczenie

Skutki choroby sierocej są odwracalne – im wcześniej dziecko połączy się z opiekunem (a zwłaszcza z matką), tym szybciej ustąpią u niego patologiczne objawy. W cięższych przypadkach niezbędna może się okazać współpraca z pedagogiem i psychologiem. Nierzadko terapii powinna poddać się cała rodzina. Leczenie powinno być dostosowane do wieku dziecka. Jeśli dziecko zostało osierocone, powinno trafić pod opiekę rodziny i mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa, uwagę oraz miłość.

Dorośli z chorobą sierocą powinni rozważyć psychoterapię. Niezbędne jest wsparcie ze strony bliskich osób oraz otoczenia.

Bibliografia

"Sytuacja niemowląt pozbawionych opieki rodzicielskiej (na podstawie doświadczeń Interwencyjnego Ośrodka Preadopcyjnego)" Dorota Polańska, Mirosława Romanowska, Krystyna Żmuda-Trzebiatowska, Mariola Gostyńska, Anna Łasińska, Wojciech Pytel