Chirurg onkolog to lekarz, który jest specjalistą w zakresie chirurgii ogólnej albo dziecięcej i zakończył szkolenie zgodnie z programem określonym przez Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Warunkiem uzyskania tytułu chirurga onkologa jest zdanie egzaminu państwowego. Specjalista ten zajmuje się wykonywaniem zabiegów operacyjnych służących leczeniu choroby nowotworowej. Musi też mieć rozległą wiedzę z zakresu epidemiologii, profilaktyki, diagnostyki, patomorfologii i przebiegu klinicznego nowotworów, a także rehabilitacji pacjentów po zabiegach i leczenia bólu.
Jak zostać chirurgiem onkologiem?
Warunkiem rozpoczęcia szkolenia w zakresie chirurgii onkologicznej jest posiadanie tytułu specjalisty chirurgii ogólnej lub dziecięcej. Oznacza to, że naukę podjąć mogą jedynie lekarze z co najmniej siedmioletnim doświadczeniem klinicznym. Proces kształcenia obejmuje minimum 2 lata stażu w ośrodkach onkologicznych, w tym zajmujących się torakochirurgią, urologią, chirurgią gastroenterologiczną czy plastyczną. Do egzaminu specjalizacyjnego mogą podejść lekarze, którzy ukończyli seminaria szkoleniowe, obowiązkowe kursy doskonalące oraz przygotowali pracę poglądową na wybrany temat.
Najważniejszym warunkiem jest wykonanie odpowiedniej ilości zabiegów onkologicznych zgodnie z listą umieszczoną w programie specjalizacji. Obejmuje ona łącznie 21 rodzajów operacji, przy czym wymagane jest wykonanie od 2 nawet do 20 zabiegów każdego typu. Pozytywny wynik egzaminu końcowego jest równoznaczny z uzyskaniem tytułu chirurga onkologa lub chirurga onkologa dziecięcego.
Czym zajmuje się chirurg onkolog?
Chirurg onkolog zajmuje się szeroko rozumianym leczeniem chorób nowotworowych oraz wykonywaniem zabiegów profilaktycznych. Odgrywa ważną rolę w procesie diagnostyki i zapobiegania chorób nowotworowych, np.:
- rozpoznaje i usuwa podejrzane zmiany skórne (które mogą być wczesną postacią nowotworów);
- usuwa inne zmiany na skórze i śluzówkach, które mogą przekształcić się w nowotwór złośliwy.
Chirurg onkolog jest jednym z członków zespołu wielospecjalistycznego, który zajmuje się określeniem strategii leczenia pacjentów z rozpoznanym guzem złośliwym. Dlatego lekarze nie wystawiają zwykle skierowania do chirurga onkologa, tylko do ośrodka leczącego choroby nowotworowe. Tam chorym zajmuje się grupa wyspecjalizowanych w chemio- i hormonoterapii, radioterapii, a także anestezjolodzy, farmakolodzy kliniczni, interniści i inni lekarze, którzy z racji na lokalizację guza lub jego przerzutów mogą wesprzeć proces leczenia.
Członkami zespołu, którzy odgrywają ważną rolę w procesie leczenia chorych na nowotwory, są też pielęgniarki, rehabilitanci, protetycy, psychologowie kliniczni i terapeuci. Zapewniają oni choremu opiekę, wspierają go w trudnym okresie, zwiększają motywację do leczenia i pozwalają na szybszy powrót do aktywności.
Zabiegi wykonywane przez chirurga onkologa
Chirurg onkolog często podejmuje decyzje, które kształtują całą strategię leczenia konkretnego pacjenta. Na podstawie stanu klinicznego, badań obrazowych i laboratoryjnych określa stopień zaawansowania klinicznego nowotworu i decyduje, czy chory kwalifikuje się do leczenia chirurgicznego. Jeśli decyzja jest pozytywna, działania chirurga onkologa mogą zmierzać w trzech kierunkach:
- wykonanie zabiegu doszczętnego – całkowitego usunięcia guza nowotworowego, które daje nadzieję na zatrzymanie choroby i wyleczenie pacjenta;
- przeprowadzenie zabiegu usuwającego zmiany nowotworowe w największym możliwym zakresie, by późniejsza chemio- czy radioterapia mogły doprowadzić do całkowitego zniszczenia komórek rakowych;
- przeprowadzenie operacji paliatywnej – w sytuacji, kiedy niemożliwe jest usunięcie zmian nowotworowych i zahamowanie choroby, ale zabieg pozwala na zdecydowane przedłużenie życia pacjenta.
Zabiegi doszczętne polegają na usunięciu guza pierwotnego, a w razie potrzeby również okolicznych węzłów chłonnych oraz pojedynczych, zdiagnozowanych przed- lub śródoperacyjnie przerzutów. Jeśli ze względu na lokalizację czy naciekanie okolicznych narządów guz nie może być wycięty z marginesem tkanek zdrowych, celem operacji jest maksymalne zredukowanie jego masy. Poprawia to wyniki leczenia energią promienistą lub lekami przeciwnowotworowymi.
Zabiegi paliatywne mogą służyć:
- zmniejszeniu masy guza (by nie uciskał okolicznych narządów);
- ominięciu niedrożnego odcinka jelita (np. stomia u osoby chorej na raka odbytnicy);
- wytworzeniu zespolenia, które pozwoli na odżywianie chorego (np. gastrostomia, czyli przezskórne wprowadzenie drenu do podawania pokarmów u osoby z rakiem przełyku powodującym niedrożność);
- odtworzeniu ciągłości dróg oddechowych (np. tracheostomia u osoby z rakiem krtani).
Zabiegi takie nie przyczyniają się do wyleczenia choroby nowotworowej, ale na pewien czas zabezpieczają chorego przed skutkami jej powikłań (np. brakiem możliwości spożywania pokarmów).
Bibliografia:
-
Program specjalizacji w chirurgii onkologicznej, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego.
- R. Kordek i inni, Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Gdańsk 2013.