Celiakia określana jest inaczej jako glutenozależna choroba trzewna. Kiedy została wykryta i sprecyzowane zostały jej kryteria diagnostyczne, kojarzono ją wyłącznie jako chorobę wieku dziecięcego. Tymczasem może ona ujawnić się w każdym wieku. Polega na nietolerancji glutenu i występowaniu swoistych przeciwciał. Celiakia u dzieci i u dorosłych jest rozpoznaniem obligującym do stosowania specjalistycznej diety eliminacyjnej do końca życia. W przeciwnym wypadku pojawiają się objawy i powikłania choroby. Niejednokrotnie zdarza się, że celiakia u dzieci współistnieje z innymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym, czyli np. cukrzycą typu 1, autoimmunologiczną chorobą wątroby czy tarczycy.

Celiakia u dzieci – co to jest?

Celiakia jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym. Inna nazwa to glutenozależna choroba trzewna. Objawy choroby są zależne od przyjmowania glutenu. Jest to białko obecne w nasionach zbóż, jak pszenica, żyto i jęczmień. Konkretnie jest to kilka białek wchodzących w skład tych zbóż, w tym:

• gliadyna,
  
• hordenina,
  
• serkalina.
  

Przymiotnik „autoimmunologiczna” oznacza, że organizm produkuje swoiste przeciwciała, co w efekcie doprowadza do zaniku kosmków błony śluzowej jelita cienkiego. Celiakia jest chorobą pojawiających się u osób predysponowanych genetycznie do chorób autoimmunologicznych. Zdania naukowców są podzielone co do tego, czy można zredukować ryzyko wystąpienia celiakii u dziecka poprzez zachowanie właściwego czasu wprowadzenia glutenu do jego diety. Większość stanowisk utrzymuje, że nie powinno się wprowadzić glutenu przed 4. miesiącem życia ani później niż po 7. miesiącu życia. Granice te podlegają jednak stałym dyskusjom.

Czy glutenu trzeba się bać? Odpowiedź znajdziecie na filmie poniżej:

Objawy celiakii u dzieci

Objawy celiakii różnią się osobniczo. Zalicza się tu objawy typowo obejmujące przewód pokarmowy, jak również objawy skórne, kostno-stawowe czy inne objawy niezwiązane z jelitami. Mimo wszystko dominujące, szczególnie u dzieci, są objawy nakierowujące diagnostykę na patologię przewodu pokarmowego. Choroba może rozwijać się powoli lub mieć ostry przebieg o nagłym początku. Czasami przez wiele lat choroba nie daje objawów bądź są one bardzo dyskretne. Objawy, które powinny nakierować lekarza na podjęcie diagnostyki w kierunku celiakii u dziecka, to:

• niski wzrost,
  
• brak przyrostu masy ciała,
  
• nawracająca biegunka lub biegunka przewlekła,
  
• częste dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego w postaci wymiotów czy nudności,
  
• bóle i wzdęcia brzucha,
  
• bolesne skurcze brzucha,
  
• opóźnienie dojrzewania,
  
• złamania patologiczne przez spadek gęstości mineralnej kości,
  
• niedobór żelaza i anemia,
  
• brak miesiączki u dziewczynek,
  
• zaburzenia dojrzewania,
  
• objawy niedoborów pokarmowych.

Jak rozpoznać celiakię u dziecka?

Aby rozpoznać celiakię i wdrożyć dietę eliminacyjną, konieczne jest wykonanie szeregu badań. Należy mieć również na uwadze to, że jeśli dziecko nie spożywa glutenu, nie ma objawów chorobowych. Nie można jednak podejmować diagnostyki po długotrwałej eliminacji glutenu z diety. Badania serologiczne obejmują oznaczenie swoistych przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA. U dzieci z niedoborami przeciwciał klasy IgA oznacza się przeciwciała w klasie IgG. Jeśli objawy sugerują celiakię, jednak wyniki przeciwciał są ujemne, oznacza się przeciwciała przeciwko deaminowanej gliadynie. Można wykonać również badanie przeciwciał przeciwko endomysium mięśni gładkich. Nie zawsze jednak rozpoznanie jest możliwe wyłącznie na podstawie oznaczenia przeciwciał. Konieczne bywa wykonanie biopsji jelita cienkiego i badań genetycznych celem wykrycia antygenów zgodności tkankowej (struktur rozpoznawanych przez układ odpornościowy) HLA DQ2/DQ8.

Dostępne są również szybkie testy przesiewowe pozwalające na oznaczenie przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA. Krew do badania pobiera się przez nakłucie palca, a wynik odczytywany jest już po kilku minutach. Taki test można wykonać samodzielnie domu. Bez względu na to, czy wynik testu jest ujemny czy dodatni, wymaga on potwierdzenia w innych badaniach diagnostycznych. Ogromną wagę przypisuje się badaniu wycinka z jelita cienkiego.

Po wprowadzeniu diety bezglutenowej możliwa jest eliminacja objawów klinicznych. By jednak struktury kosmków jelitowych nie ulegały dalszym uszkodzeniom, a objawy nie nawracały, konieczne jest utrzymanie bezglutenowej diety przez resztę życia.

Gdzie nie ma glutenu? Oto produkty wolne od niego:

Leczenie celiakii u dzieci

Leczenie celiakii u dzieci, jak również u dorosłych opiera się przede wszystkim na eliminowaniu glutenu z diety. Mimo iż gluten wchodzi w skład trzech zbóż (pszenica, jęczmień i żyto), konieczne jest wyeliminowanie również owsa, ponieważ może on być zanieczyszczony innymi zbożami. Dieta opiera się więc na produktach bezglutenowych, zawierających mniej niż 20 mg/kg glutenu. Konieczna jest również suplementacja makro- i mikroelementów, jak witamina B12, żelazo i kwas foliowy.