Budowa zębów u każdego człowieka wygląda podobnie, różnice mogą wynikać jedynie z ich kształtu czy koloru. Na zęby człowieka składa się 8 siekaczy, 8 zębów przedtrzonowych, 12 trzonowych (łącznie z „zębami mądrości”, czyli ósemkami) oraz 4 kły. Budowa szczęki dziecka różni się szczęki osoby dorosłej. Dzieci mają jedynie 20 zębów, bez trzecich zębów trzonowych i przedtrzonowych.
Budowa anatomiczna zęba
Podstawowa anatomia zębów składa się z dwóch elementów: korony i korzenia. W zewnętrznej budowie zęba wyróżnia się koronę. Jest to część zęba wystająca ponad dziąsło. W skład korony zęba wchodzą szkliwo i zębina. Korona nie jest ani unaczyniona, ani unerwiona, co powoduje, że podczas wiercenia tej warstwy u stomatologa nie odczuwa się bólu. Za pomocą szyjki zębowej korona łączy się z korzeniem zęba. W wewnętrznej budowie zęba obecne są komora (wolna przestrzeń) i kanał korzeniowy z miazgą, w której obecna jest sieć naczyń oraz nerwów. Najniższy poziom zęba stanowi korzeń wraz z kanałami. Każdy ząb liczy sobie od jednego do czterech kanałów. Zęby trzonowe mają ich najwięcej. Dzięki korzeniom ząb jest lepiej osadzony w zębodole.
Polecamy: Nowoczesna metoda cyfrowej rekonstrukcji zęba
Elementy zęba
Na poszczególne elementy zęba składają się (zaczynając od najbardziej zewnętrznego):
- Szkliwo – jest jednocześnie cienką (ok. 2 mm) i twardą tkanką, która buduje najbardziej zewnętrzną powierzchnię zęba, zakrywając tym samym koronę. Szkliwo składa się prawie w 100% z materii nieorganicznej (kryształki dwuhydroksyapatytu). Resztę stanowi woda wraz ze związkami organicznymi. Ta część zęba powstaje z ameloblastów i komórek nabłonkowych. Po wykształceniu się zęba stałego człowiek nie ma możliwości odbudowy szkliwa. Jest ono najtwardszą tkanką w organizmie – mocniejszą niż kości budujące szkielet.
- Zębina – inaczej dentyna, zlokalizowana jest tuż poniżej szkliwa, jednak nadal w obrębie korony. W około 70% tworzą ją kryształy dwuhydroksyapatytu, a w 20% kolagen, glikozaminoglikany, fosfoproteiny, proteoglikany i siarczan chondroityny. W skład zębiny wchodzą również woda i nierozpuszczalne lipidy i białka. Zbita masy dentyny jest efektem komórek ją budujących – odontoblastów. W zębinie znajdują się kanaliki zębinowe, które oprócz odontoblastów zawierają włókna nerwowe i płyn kanalikowy. Człowiek jest w stanie wytwarzać ten element zęba przez całe życie.
- Miazga – oprócz funkcji budulcowej pełni także kilka funkcji czynnościowych. Jest żywą tkanką wypełniającą kanały korzeniowe. Chroni zarówno zębinę, jak i szkliwo. Jej budowa jest zbliżona do zębiny, dlatego też obie stanowią endodontium. W szczegółowym przekroju miazgi wyróżnia się trzy warstwy: bogatokomórkowa, ubogokomórkowa i odontoblastyczna. Miazga odpowiada za odbiór bodźców bólowych, a jeśli jest to konieczne, również za uruchomienie procesów naprawczych. Do innych jej funkcji zalicza się dostarczanie substancji odżywczych i tlenu, co zapewnia prawidłowy rozwój i funkcjonowanie zębów.
- Cement – (inna nazwa kostniwo) budują związki organicznie oraz nieorganiczne. To tkanka, której główną funkcją jest utrzymanie zęba w zębodole. Jest to możliwe dzięki wzmocnieniu przez włókna kolagenowe.
Polecamy: Odbudowa zęba – na włóknie szklanym, na korzeniu
Zobacz film i sprawdź jak wygląda leczenie implantologiczne:
Cechy charakterystyczne uzębienia
Wszystkie zęby znajdujące się w szczęce można od siebie odróżnić dzięki występowaniu charakterystycznych cech ich wyglądu. Pierwszym i najważniejszym kryterium jest ich ułożenie w łuku zębowym. Z przodu w pozycji centralnej znajdują się zęby określane potocznie jako jedynki, a mówiąc bardziej precyzyjnie – siekacze przyśrodkowe. Zaraz koło jedynek z obu stron znajdują się dwójki i trójki, czyli siekacze boczne i kły. Za trójkami rozpoczynają się zęby przedtrzonowe – czwórki i piątki. Do zębów trzonowych zalicza się następnie szóstki, siódemki i ósemki (jeśli występują).
Drugim kryterium klasyfikacji zębów jest budowa korony. Największe z nich to siekacze przyśrodkowe, które to mają spłaszczony brzeg sieczny. Kolejne, siekacze boczne, są dość zbliżone w budowie do jedynek i są ich mniejszą kopią. Kły cechują się obecnością szpica lub guzka znajdującego się w połowie brzegu. Przedtrzonowce mają zazwyczaj dwa guzki, przy czym jeden od strony policzka, a drugi podniebienia. Zęby trzonowe zaś mają 3–4 guzki. Ważną cechą zębów przedtrzonowych i trzonowych jest powierzchnia żująca. Jest to uwarunkowane funkcją, jaką sprawują, czyli rozcieraniem pokarmu, a nie rozgryzaniem (jak w przypadku siekaczy).
Bibliografia:
- Stanley N. J., Major M. A. Budowa zębów, fizjologia i okluzja, Edra Urban & Partner, 2014.
- Opracowanie zbiorowe, Anatomia dla stomatologów, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner 2012.