Borelioza to choroba, którą łatwo się zarazić ze względu na jej formy przenoszenia. Jeśli nie pojawia się charakterystyczny wędrujący rumień (a zdarza się to w 20–25% przypadków), potwierdzenie rozpoznania choroby bez badań krwi często jest niemożliwe.
Czym jest borelioza?
Borelioza (krętkowica kleszczowa, choroba z Lyme) jest chorobą zakaźną, wywołaną przez bakterie z rodzaju Borrelia, należące do krętków. Rozprzestrzenia się ona przez kleszcze, które zarażają ludzi za pośrednictwem swojej śliny lub wymiocin.
Przenoszące chorobę kleszcze (z rodzaju Ixodes) występują w wielkiej ilości na terenach zielonych: łąkach, pastwiskach, w lasach i zaroślach. W ciągu ostatnich 10 lat ilość zachorowań zwiększyła się kilkakrotnie.
Kleszcze, zaatakowawszy człowieka, nacinają jego skórę i piją krew. Zwiększają przy tym swoją objętość nawet 200 razy. Często są nosicielami wielu groźnych drobnoustrojów, które wprowadzają do organizmu żywiciela (czyli człowieka) w trakcie zasysania krwi.
Choroby odkleszczowe – wykrywanie badaniami IgG i IgM
Choć najczęstszym schorzeniem rozwijającym się po kontakcie z kleszczami jest borelioza, pajęczaki te mogą przenosić wiele innych chorób, takich jak:
-
kleszczowe zapalenie mózgu,
-
anaplazmoza,
- babeszjoza,
- tularemia,
- riketsjozy (m.in. tyfus plamisty).
Wykonując testy immunologiczne w celu wykrycia boreliozy, należy pamiętać, że są one zorientowane na wykrywanie konkretnych przeciwciał. Ujemny wynik badania nie świadczy o tym, że w trakcie kontaktu z kleszczem nie doszło do zakażenia inną chorobą.
Borelioza – mechanizm powstawania przeciwciał i typy badań
Organizm odpowiada na infekcję krętkami boreliozy, produkując odpowiednie przeciwciała, skierowane przeciwko konkretnym drobnoustrojom. Jednak „skonstruowanie właściwej broni” zajmuje układowi immunologicznemu dłuższy czas. Pierwsze immunoglobuliny (białka będące przeciwciałami) należą do klasy IgM i pojawiają się dopiero po 3–4 tygodniach od zakażenia. W fazie odpowiedzi późnej (zaczynającej się 5–6 tygodni po zakażeniu) rozpoczyna się produkcja immunoglobulin z grupy IgG. Ich podwyższona aktywność może utrzymywać się u osób chorych na boreliozę przez wiele lat. IgG przejmują funkcję obronną od IgM, które w późniejszej fazie choroby stopniowo zanikają.
Borelioza – kiedy wykonywać badania IgM i IgG?
Podstawowa zasada brzmi: wtedy, kiedy mogą być wartościowe i wskazać wartość dodatnią. Jeśli do lekarza zgłasza się osoba, u której 14. dnia od zaobserwowania na skórze kleszcza i usunięcia go widać charakterystyczny, wędrujący rumień, to badanie poziomu jakichkolwiek immunoglobulin nie ma sensu – organizm nie zdążył ich jeszcze wyprodukować.
W okresie późniejszym, kiedy rumień jest jeszcze obecny (a znika zwykle po mniej więcej 30 dniach od zakażenia), lekarz może zlecić badanie immunoglobulin klasy M, ponieważ mogą już się one pojawiać we krwi. Badanie w kierunku klasy IgG będzie jeszcze na pewno negatywne, więc nie ma sensu wykonywania go w tej fazie choroby.
Jeśli rumień już zniknął, a stan kliniczny pacjenta (nawet w dużo późniejszym okresie) wskazuje na możliwość istnienia boreliozy, podstawowym badaniem jest określenie poziomu immunoglobulin IgG. Białka IgM mogą już w tym czasie być nieobecne w organizmie albo ich poziom będzie wątpliwy.
Metody i technika wykonywania badania IgG
Zgodnie z ogólnymi zaleceniami badania wykonuje się głównie dwiema metodami:
-
ELISA – testy immunoenzymatyczne stosowane do badań przesiewowych (w zależności od wersji wykrywają IgM albo IgG),
-
Testy Western-Blot (W-B) – analizują aktywność immunoglobulin klasy G, służą do potwierdzenia rozpoznania z badań przesiewowych i monitorowania leczenia.
Nawet w przypadku zdecydowanie dodatnich wyników badania ELISA wykonuje się test W-B, ponieważ ma on większą precyzję i specyficzność niż procedura przesiewowa.
Borelioza – testy z nowymi antygenami
Trwają badania nad kliniczną skutecznością nowej generacji testów immunologicznych, w których aktywność bada się, podstawiając jako antygen rekombinowane białka, np. flagelinę (białko p41). Możliwość reakcji krzyżowych z innymi przeciwciałami (skierowanymi przeciw innej chorobie) sprawia, że testy te są przydatne, ale nie można ich wyników traktować jako jedynego kryterium rozpoznania boreliozy.
Badanie IgG w boreliozie – ocena wyników
Badania poziomu IgG przekazywane są jako wartość względna (RU – relative unit) aktywności immunoglobuliny w 1 ml osocza. W związku z różnicami w technologii produkcji i wykonywaniu testów obecnie nie określa się normy, czyli akceptowalnego powszechnie zakresu wyników. Każde laboratorium dla określonego typu testu podaje podzielone na trzy grupy zakresy wartości referencyjnych i często inaczej je nazywa. Są to przedziały wyników:
- negatywnych (ujemnych, prawidłowych), które mają najniższe wartości i nie potwierdzają choroby,
- granicznych (wątpliwych, słabo dodatnich) – przyjmujących pośrednie wartości,
- dodatnich (pozytywnych) – wysokich, świadczących o chorobie.
W zależności od metody wartości te są różne, jednak zakres graniczny zawiera się zwykle w przedziale od 10 do 25 RU/ml. Dlatego należy zawsze brać pod uwagę parametry podane na otrzymanym wyniku badania.
Ostateczna interpretacja i ocena wartości wyniku należy zawsze do lekarza, który na podstawie obrazu klinicznego i badań dodatkowych rozstrzyga, czy można mówić o zachorowaniu na boreliozę.