Boczne skrzywienie kręgosłupa, czyli skoliozę, w przypadku gdy skrzywienie jest niewielkie, można rehabilitować. Poważniejsze skrzywienia wymagają stosowania gorsetów ortopedycznych, a niekiedy i leczenia operacyjnego. Boczne skrzywienie kręgosłupa przez niektórych specjalistów ze względu na czynniki sprawcze, jak siedzący tryb życia i skalę występowania, określane bywa mianem choroby cywilizacyjnej lub choroby XXI w.

Co to jest boczne skrzywienie kręgosłupa?

Boczne skrzywienie kręgosłupa, zwane w nomenklaturze medycznej skoliozą, to wada postawy, która charakteryzuje się wygięciem osi kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej, gdy kąt odchylenia, nazywany też kątem Cobba, osiągnie wartość co najmniej 10°. Specjaliści jednak donoszą, aby nie rozpatrywać skoliozy jedynie jako skrzywienia bocznego, a trójpłaszczyznowo, czyli zniekształcenie czołowe, strzałkowe i poprzeczne. Zgodnie z wytycznymi SOSORT (z ang. Society on Scoliosis Orthopaedic and Rehabilitation Treatment), gdy kąt skrzywienia wynosi poniżej 10°, mówi się o postawie skoliotycznej. Boczne skrzywienie kręgosłupa może być prawostronne lub lewostronne i występować na całej długości kręgosłupa lub na jednym z jego odcinków – szyjnym, piersiowym czy lędźwiowym, przy czym skrzywienia zlokalizowane są przeważnie w odcinku piersiowym i lędźwiowym.

Sprawdź 4 proste ćwiczenia, które wzmocnią twój kręgosłup: 

Boczne skrzywienie kręgosłupa – ćwiczenia

Rozpoczęcie rehabilitacji przy niewielkim odchyleniu kręgosłupa od osi daje szansę na zniwelowanie skrzywienia. Jednakże w większości przypadków takie efekty można uzyskać u najmłodszych, zaś u dorosłych rehabilitacja opóźnia postępowanie i łagodzi objawy skoliozy. SOSORT i Scoliosis Research Society zalecają stosowanie fizjoterapii u dzieci ze skoliozą poniżej 20–25° według Cobba. W leczeniu bocznego skrzywienia kręgosłupa bardzo ważną rolę pełnią ćwiczenia. Nieodzownym elementem są też edukacja i psychoterapia, które sprawią, że gimnastyka może być prowadzona po odpowiednim przygotowaniu przez specjalistę samodzielnie w domu. Zestaw ćwiczeń dobiera się indywidualnie, w zależności od typu schorzenia, wieku, ogólnej sprawności organizmu.

W przypadku skolioz rekomenduje się ćwiczenia mięśni posturalnych. Wskazane są zwłaszcza ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu, które mimo iż nie korygują skrzywienia, to zapewnią lepszą kondycję i sprawność. Za główny cel ćwiczeń na skoliozę przyjmuje się likwidację przykurczów mięśni odpowiadających za powstanie skrzywienia.

Pozytywny wpływ na boczne skrzywienie kręgosłupa mają ćwiczenia rozciągające. Mogą być wykonywane w ramach gimnastyki ogólnej bądź sportów, takich jak: karate, kung-fu, taekwondo, aikido, taniec, balet, joga, pływanie. Oprócz ćwiczeń elongacyjnych, czyli rozciągających, pomocne okazują się ćwiczenia antygrawitacyjne, gdzie do korygowania kręgosłupa stosuje się dodatkowe osiowe obciążenia – noszenie/utrzymywanie na głowie odpowiedniego ciężaru. Wykonywane mogą być m.in. w staniu, siadzie, podczas marszu. Cel ćwiczeń antygrawitacyjnych stanowi pobudzenie mięśni kręgosłupa i ochrona jego stawów przed zmianami zwyrodnieniowymi i przeciążeniem. Przy skoliozie powinno się unikać długich marszy, dźwigania ciężarów oraz skoków i przewrotów.

Sposoby leczenia bocznego skrzywienia kręgosłupa

Celem leczenia bocznego skrzywienia kręgosłupa jest uzyskanie możliwie największej korekcji deformacji i zahamowanie progresji choroby, czyli powiększania się skrzywień kręgosłupa. Prowadzone leczenie skupia się także na zapobieganiu lub leczeniu dysfunkcji oddechowych i dolegliwości bólowych kręgosłupa oraz poprawie wyglądu przez korekcję postawy ciała.

Skoliozy nieprzekraczające 10⁰ część specjalistów nie traktuje jako skrzywienia kręgosłupa, zatem nie wymagają leczenia. Zalecana jest jednak obserwacja, zwłaszcza gdy dotyczą młodych osób obarczonych dużym prawdopodobieństwem narastania zmian. Bocznego skrzywienia kręgosłupa u dorosłych i dzieci nie można wyleczyć farmakologicznie. W sytuacji gdy sama fizjoterapia nie przynosi zadowalających efektów, a skrzywienie pogłębia się, zastosowanie mają gorsety ortopedyczne. Gorsetów nie powinno się używać u dorosłych, gdyż ich kręgosłup zakończył już okres wzrostu. Gorsety wskazane są w przypadku, gdy kąt skrzywienia osiąga powyżej 25° według Cobba. Obecnie najpopularniejsze są gorsety: Cheneau, Milwaukee, Boston czy Spinecor. Gorset pozwala na przebywanie w skorygowanej pozycji, co stwarza tkankom miękkim i kręgosłupowi odpowiednie tło do rozwoju.

Leczenie bocznego skrzywienie kręgosłupa zarówno u dorosłych, jak i u dzieci w ostateczność może przyjąć formę leczenia operacyjnego. Leczenie chirurgiczne bierze się pod uwagę, gdy kąt skrzywienia przekracza 50º w odcinku piersiowym lub 40º w odcinku lędźwiowym. Zabieg przeprowadzić można z tylnego dojścia (nacięcie jest robione wzdłuż pleców) lub z przedniego dojścia (nacięcie jest robione z boku ciała). W korygowaniu ustawienia kręgosłupa zastosowanie znajdują rozmaite sprzęty korygujące, w tym m.in. implanty, śruby bądź pręty.

Boczne skrzywienie kręgosłupa – leczenie metodą FED

FED to metoda, której autorem jest prof. Santos Sastre Fernandez. FED to skrótowiec angielskiej nazwy terapii Fixation - Elongation - Derotation, czyli ustabilizowanie - wydłużenie - derotacja. To trójwymiarowe stabilizowanie kręgosłupa, polegające na odwróceniu sił deformujących go. Podczas zabiegu pacjenta podwiesza się w specjalistycznej kamizelce, a szczyt skrzywienia uciskany jest przez pneumatyczne ramię. Nacisk wykonywany jest pod indywidualnie dopasowanym do potrzeb pacjenta kątem i siłą. Średni czas trwania zabiegu wynosi 25–30 minut. Przed przystąpieniem do pracy w jednostce FED pacjent zostaje poddany 20 minutowej fizykoterapii, która ma na celu przygotowanie go do wysiłku.

Bibliografia:

1. Wilczyński J., Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja. Część 1, Kielce, Wszechnica Świętokrzyska, 2000.

2. Karpiński M., Kamińska M., Skolioza idiopatyczna, „Pediatria po Dyplomie”, 2011, 15(4), s. 75-79.

3. Rychter P., Paprocki M., Wilczyński I., Wilczyńska K., Wilczyński J,. Assessment of the progress of the therapy by the FED in patients with scoliosis idiopathic, “Journal of Education, Health and Sport”, 2017, 7(3), s. 177-191.