Migdałki to skupienie tkanki limfatycznej wchodzące w skład tzw. pierścienia gardłowego Waldeyera, który położony jest w miejscu, gdzie krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe. Biały nalot na migdałkach kojarzy się przede wszystkim z anginą, ale takie zmiany mogą się pojawić także w przebiegu innych schorzeń, wśród których na uwagę zasługują: mononukleoza zakaźna, cytomegalia, grzybica i leukoplakia.

Biały nalot na migdałkach – angina

Biały nalot na migdałkach to charakterystyczny objawy anginy paciorkowcowej. Najczęściej pojawia się ona w okresie jesienno-zimowym, kiedy układ odpornościowy jest osłabiony i bardziej podatny na infekcje. Jest to typowa przypadłość wieku dziecięcego, która występuje najczęściej między 4 a 7 rokiem życia. Zachorowania odnotowywane są także wśród starszych dzieci i osób dorosłych.

Choroba postępuje nagle. Pierwsze objawy pojawiają się ze strony przewodu pokarmowego – ból brzucha, nudności i wymioty. Następnie rozwija się wysoka gorączka z dreszczami i silny ból gardła utrudniający połykanie. Dochodzi do ogólnego rozbicia, spadku aktywności, utraty apetytu i trudności z oddychaniem, czasem bezdechów. Stwierdza się także tkliwe i powiększone węzły chłonne podżuchwowe i szyjne przednie. U większości chorych na anginę paciorkowcową objawy ustępują w ciągu tygodnia po wprowadzeniu antybiotykoterapii.

Biały nalot na migdałkach bez gorączki

Biały nalot na migdałkach u dziecka bez gorączki nie zawsze świadczy o chorobie. Może powstać w wyniku odkładania się resztek pokarmowych, takich jak kawałki jasnego pieczywa czy produkty nabiałowe. Wówczas, aby jednoznacznie stwierdzić, czy biały nalot na migdałkach bez innych objawów nie stanowi o rozwijającej się chorobie, należy podać dziecku szklankę wody do wypicia, a następnie powtórzyć oględziny. Taki nalot nie jest powodem do niepokoju, ale stanowi siedlisko bakterii w jamie ustnej.

Inne przyczyny białego zabarwienia migdałków to niedostateczna ilość przyjmowanych płynów, nieprawidłowa higiena jamy ustnej i nadmierne stosowanie płynów do płukania jamy ustnej z nadtlenkiem wodoru.

Biały nalot na migdałkach niewywołany przez anginę

Biały nalot na migdałkach niezwiązany z anginą może być objawem pojawiającym się w przebiegu cytomegalii, błonicy, mononukleozy zakaźnej, leukoplakii czy grzybicy. Białe naloty na migdałkach u niemowlaka to często tzw. pleśniawki, które wyglądem przypominają zwykły nalot pojawiający się po spożyciu mleka. Zmiany zajmują także dziąsła, język, błonę śluzową policzków i podniebienie. Przybierają postać małych, białych kropek. Za ten grudkowaty nalot odpowiada zakażenie grzybami Candida albicans. Nierzadko dziecko z pleśniawkami jest rozdrażnione, płaczliwe, apatyczne i marudne, ma problemy z zasypianiem, mniejszy apetyt, trudności z pobieraniem, gryzieniem i przełykaniem pokarmu oraz gorzej przybiera na wadze.

Biały nalot może świadczyć o leukoplakii, czyli rogowaceniu białym. Jest to najczęściej spotykany stan przedrakowy w jamie ustnej. Definicja leukoplakii podana przez Światową Organizacje Zdrowia z 1978 roku opisuje tę jednostkę chorobową jako białą plamę lub tarczkę na błonie śluzowej, której nie można usunąć przez pocieranie ani zakwalifikować na podstawie badania klinicznego do jakiejkolwiek innej jednostki chorobowej. Za rozwój tej choroby odpowiada namnażanie się wirusa Epsteina-Barra w zaatakowanych komórkach nabłonkowych. Leukoplakia może przybierać różne rozmiary i kształty – począwszy od małych, ograniczonych plam i smug po rozległe, rozlane zmiany bez wyraźnej granicy. Oprócz białego zabarwienia mogą występować zmiany w kolorze szarym, kremowym lub biało-czerwonym. Nalot może się pojawić także na błonie śluzowej policzków, wargach, krawędziach języka, w kątach ust i na dnie jamy ustnej. W większości przypadków choroba rozwija się u osób palących tytoń. Nawet 3 razy częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Chorzy skarżą się na uczucie dyskomfortu w jamie ustnej i zaburzenia smaku. W leczeniu leukoplakii najbardziej przydatne są lasery CO2 emitujące światło o długości fali 2000–10000 nm i lasery średnioenergetyczne. Zmianę można usunąć przez zamrożenie jej ciekłym azotem, czyli stosując krioterapię.

Biały nalot na migdałkach – kamienie migdałkowe

Kamienie migdałkowe to łatwo poddające się roztarciu czopy retencyjne, które tworzą się w kryptach migdałków podniebiennych. Pojawiają się na skutek odkładania resztek pożywienia, działania bakterii beztlenowych jamy ustnej, gromadzenia martwych białych krwinek i nadmiernej aktywności gruczołów wydzielniczych. Powodują uczucie obecności ciała obcego w jamie ustnej i bardzo nieprzyjemny zapach z ust, czyli halitozę. Kamienie migdałkowe usuwa się przy pomocy szpatułki. Należy codziennie płukać jamę ustną naparem z szałwii, roztworem wody utlenionej i płynami odkażającymi. Trzeba rygorystycznie przestrzegać higieny jamy ustnej – szczotkować zęby i język, korzystać z nici dentystycznych. Pomocne w usuwaniu kamieni migdałkowych jest picie soku z cytryny i limonki oraz spożywanie produktów bogatych w probiotyki, co likwiduje bakterie odpowiedzialne za ich tworzenie. Skutecznym rozwiązaniem jest waporyzacja, czyli laserowe zamknięcie krypt migdałkowych.

Bibliografia:

1. Dziekiewicz M., Radzikowski A., Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2016, 12(2), s. 141–149.

2. Petkowicz B., Skiba M., Tomaszewski T., Wysokińska−Miszczuk J., Leukoplakia błony śluzowej jamy ustnej w aspekcie klinicznym i epidemiologicznym – analiza przypadków, „Dental and Medical Problems”, 2004, 41(4), s. 635–641.

3. Pilarska M., Stany zapalne gardła, ”Apteka Media”, 2014, 12, s. 39-41.

4. Langlais R.P., Miller C.S., Nield-Gehrig J.S., Choroby błony śluzowej jamy ustnej. Kolorowy atlas i podręcznik, Wrocław, Elsevier Urban & Partner, 2012.