Pomostowanie aortalno-wieńcowe (tzw. operacja na bajpasy, CABG – ang. coronary artery bypass grafting) to zaawansowana technika stosowana w kardiochirurgii. Jej celem jest przywrócenie odpowiedniego ukrwienia mięśnia sercowego, które zostało zaburzone poprzez zwężenie lub zamknięcie światła naczynia krwionośnego. Tworzy się tzn. zespolenie omijające, czyli krążenie oboczne pozwalające ominąć zwężony odcinek naczynia krwionośnego.
Co to są bajpasy?
Bajpasy serca to pomosty naczyniowe, które wszczepia się z ominięciem miejsca zwężenia w tętnicy wieńcowej. Pozwala to na stworzenie połączeń pomiędzy tętnicą główną a tętnicami wieńcowymi, czego skutkiem jest poprawa ukrwienia w niedokrwionym obszarze mięśnia sercowego. Takim pomostem może być np. żyła pobrana z podudzia lub tętnica piersiowa wewnętrzna.
Wszczepienie bajpasów serca najczęściej stosuje się w leczeniu zaawansowanej choroby wieńcowej, czyli niedokrwienia mięśnia sercowego. W większości przypadków chorobę powoduje miażdżyca tętnic wieńcowych, czyli powstawanie tzw. blaszki miażdżycowej, co prowadzi do zwężenia światła w naczyniach krwionośnych i upośledzenia przepływu krwi. Ponieważ krążenie wieńcowe służy doprowadzaniu krwi bogatej w tlen oraz substancje odżywcze do komórek serca, przy jednoczesnym odprowadzaniu z nich dwutlenku węgla oraz produktów ubocznych metabolizmu, w chorobie wieńcowej dochodzi do niedostatecznego zaopatrzenia komórek mięśnia sercowego w tlen oraz substancje odżywcze.
Bajpasy – operacja
Wszczepienie bajpasów to jedna z bardziej skomplikowanych operacji kardiochirurgicznych. Trwa średnio 4–6 godzin. Do operacji pacjenta kwalifikują lekarze: kardiolog i kardiochirurg na podstawie badań, stopnia zaawansowania choroby, ogólnego stanu zdrowia. Badaniem, które pozwala ocenić, które tętnice wieńcowe uległy zwężeniu i w jakim stopniu, jest koronarografia.
Przed operacją wykonuje się serię szczegółowych badań, które obejmują m.in. morfologię, badanie ogólne moczu, elektrokardiografię (EKG) spoczynkową oraz próbę wysiłkową, rentgen (RTG) klatki piersiowej. Zalecane jest wykonanie szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B). Jeśli osoba kwalifikowana do operacji przyjmuje leki przeciwkrzepliwe, wskazane jest ich odstawienie (po konsultacji z lekarzem).
Podczas operacji wszczepienia bajpasów, którą przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym, odcinek żyły służącej za pomost łączy się z tętnicą wieńcową poza zwężeniem albo zatkanym miejscem. Dzięki temu możliwy jest prawidłowy obieg krwi, a serce zaczyna pracować bez zakłóceń.
Wszczepienie bypassów przeprowadza się dwoma metodami:
-
bez zastosowania krążenia pozaustrojowego (OPCAB – ang. off-pump coronary artery bypass) – operacja wykonywana na bijącym sercu bez użycia krążenia pozaustrojowego. Jest trudniejsza, ale jednocześnie poprzez eliminację krążenia pozaustrojowego ogranicza uszkodzenie tkanek oraz narządów
- z zastosowaniem krążenia pozaustrojowego (ang. on-pump coronary artrery bypass) – operacja wykonywana z zatrzymaniem akcji serca. Podczas operacji wykorzystuje się specjalną maszynę do krążenia pozaustrojowego, która przejmuje funkcje pompowania oraz natleniania krwi.
Wszczepienie bajpasów – ryzyko
Pomostowanie aortalno-wieńcowe jest inwazyjną metodą leczenia chorób serca. W wielu przypadkach wymaga przetoczenia krwi. Obecnie ryzyko śmierci po operacji wszczepienia bajpasów szacuje się na kilka procent. Ryzyko powikłań i zgonu jest wyższe u osób w podeszłym wieku, chorujących na cukrzycę bądź niewydolność nerek. Znaczne upośledzenie wydolności mięśnia sercowego jest przeciwwskazaniem do operacji.
Powikłania po bajpasach
Możliwe powikłania po operacji na bajpasy obejmują m.in. zawał serca, udar mózgu (podczas zabiegu lub w krótkim czasie po jego przeprowadzeniu). Po wszczepieniu bajpasów konieczna jest kilkutygodniowa rehabilitacja; pacjent powinien znajdować się pod ścisłą kontrolą kardiologa. Inne powikłania, które mogą wystąpić w tym czasie, to:
- zakażenie rany
- zapalenie płuc
- zatorowość płucna
- ostra niewydolność nerek
- krwawienie z bajpasów (co zazwyczaj wiąże się z koniecznością powtórzenia zabiegu).
Bajpasy – rehabilitacja, zalecenia
Rehabilitacja tuż po operacji polega na zapobieganiu odleżynom i zatorom płucnym oraz na dbaniu o ranę według wytycznych lekarza. Uwaga! Wszczepienie bajpasów serca nie leczy choroby. Życie po bajpasach wymaga pozbycia się szkodliwych nawyków. Należy prowadzić higieniczny tryb życia: stosować regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną (godne zalecenia są spacery), rozstać się z nałogami (palenie papierosów, nadużywanie alkoholu) oraz unikać stresu. Częścią rehabilitacji są łagodne ćwiczenia ustalone z lekarzem oraz przyjmowanie zalecanych leków.
Dieta po bajpasach
Kluczowe znaczenie u osób z chorobami serca ma właściwa dieta, której celem jest utrzymanie optymalnego poziomu cukru we krwi, obniżenie cholesterolu (LDL) oraz unormowanie ciśnienia.
Zalecenia dietetyczne po pomostowaniu aortalno-wieńcowym:
- unikanie soli i cukru, żywności przetworzonej i zawierającej konserwanty
- spożywanie dużych ilości warzyw i owoców, produktów z pełnego przemiału, dobrej jakości mięsa i ryb, olejów roślinnych
- stosowanie takich technik kulinarnych, jak pieczenie, duszenie, gotowanie na parze. Unikanie smażenia.