Obecnie prowadzi się badania nad wykorzystaniem pomiarów białek należących do grupy prehaptoglobin, do których należy zonulina. Diagnostyka chorób jelit z wykorzystaniem zonuliny opiera się na oznaczaniu jej przeciwciał.

Przeczytaj też: Nieszczelne jelita – objawy, test buraka, dieta i leczenie

Czym jest zonulina?

Fizjologia układu pokarmowego nie jest jeszcze do końca poznana i wciąż trwają badania nad jego funkcjonowaniem oraz rolą poszczególnych substancji przez niego produkowanych. Jedną z nich jest zonulina – białko wydzielane przez nabłonek kosmkowy jelita oraz komórki wątroby. Substancja ta zyskuje na popularności i jest coraz częściej oznaczana przez pacjentów. Należy do grupy prehaptoglobin. Co ciekawe, przypomina strukturą toksynę produkowaną przez pałeczkę cholery – Zonula occludens, i to jej zawdzięcza nazwę. Znaczenie zonuliny w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu odkrył doktor Alessio Fasano z Harvardu w 2000 roku.

Funkcją zonuliny oraz innych białek, takich jak okludyna oraz klaudyny, jest modulacja ścisłych połączeń między komórkami jelitowymi (ang. tight junctions), a dokładniej ich otwierania. To między innymi dzięki niej zachowany jest prawidłowy transport elektrolitów, płynów, makromolekuł i leukocytów przez nabłonek dolnego odcinka przewodu pokarmowego do krwiobiegu. Przypuszcza się również, że zonulina chroni przed kolonizacją bakterii.

Najsilniejszym czynnikiem wpływającym na wytwarzanie zonuliny są gliadyny, czyli produkty rozkładu glutenu, a także patogenne kolonie bakterii.

Badania naukowe sugerują, iż zonulina może być biomarkerem uszkodzenia bariery jelitowej, czyli rozszczelnienia jelita (zespołu jelita przesiąkliwego, leaky gut syndrome). W związku z zaburzeniem przepuszczalności do krwiobiegu dostają się zbyt duże cząsteczki rozkładu enzymatycznego substancji i aktywowany jest układ odpornościowy. Do zaburzenia funkcji nabłonka dochodzi w przebiegu ciężkich chorób autoimmunologicznych, neurodegeneracyjnych i nowotworowych. Uwidoczniono związek między podwyższeniem zonuliny a chorobą Hashimoto.

Zonulina – badanie z kału oraz krwi

Badanie zonuliny z kału lub krwi to najpopularniejszy sposób wykorzystywany w diagnostyce chorób jelit, możliwy do wykonania po zakupie zestawu przez internet lub w laboratorium. Oprócz poziomu samej zonuliny wykonuje się testy immunoenzymatyczne (ELISA), które wykrywają poziom przeciwciał przeciwko zonulinie. Wydaje się, że pomiar zonuliny jest jednym z najlepszych dostępnych na rynku testów potwierdzających przepuszczalność enterocytów.

Przygotowanie do badania zonuliny w kale nie jest skomplikowane. Konieczne jest właściwe pobranie próbki stolca, którą umieszcza się w specjalnie do tego przeznaczonym pojemniku. Powinna być ona wielkości orzecha laskowego. Tak pobrany stolec należy zanieść do laboratorium.

Badanie zonuliny z krwi najlepiej wykonać na czczo. Należy zgłosić się do laboratorium po uprzednim zorientowaniu się, czy procedura jest realizowana w danej placówce. W internecie dostępne są również zestawy do samodzielnego wykonania, które zawierają igły do pobrania krwi z palca, probówki do umieszczenia próbki.

Cena badania zonuliny wynosi od 250 do 400 zł. Wynik dostępny jest po mniej więcej 14 dniach od dostarczenia próbki do laboratorium.

Niestety oznaczanie poziomu zonuliny we krwi ma swoje ograniczenia. Stężenie tej substancji w organizmie jest bardzo zmienne, co utrudnia pomiary. Poziom może różnić się w próbkach krwi pobranych w różnym czasie.

Zonulina – wskazania do badania

Poziom zonuliny oznacza się celem oceny uszkodzenia nabłonka jelita cienkiego po przeprowadzonej antybiotykoterapii, innej farmakoterapii, w chorobach zapalnych jelit, po zabiegach chirurgicznych. Innym wskazaniem jest monitorowanie postępowania leczniczego i skuteczności terapii. Wykonanie testu umożliwia dobranie odpowiedniego żywienia osobie cierpiącej na przesiąkliwość jelita.

Zonulina – normy

Norma zonuliny zależy od laboratorium, w którym wykonuje się badanie. Zwykle wynosi około 60 ng/ml. Należy pamiętać, iż interpretacja wyniku nie powinna być dokonywana samodzielnie, ale przez lekarza prowadzącego.

Poziom białka odbiegający od normy może sugerować pewne zaburzenia. Zonulina podwyższona we krwi oraz w kale to oznaka zwiększonej przepuszczalności komórek nabłonka jelita. Taki stan obserwuje się w następujących chorobach:

• celiakia,
• cukrzyca typu 1,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• stwardnienie rozsiane,
• inne schorzenia autoimmunizacyjne, np. zaostrzenie choroby Leśniowskiego-Crohna.

Co ciekawe, podwyższone stężenie zonuliny wykryto u palaczy papierosów. Często nie ma to związku ze stanem zapalnym występującym w obrębie jelit.

Przeczytaj też: Czym zastąpić papierosy kiedy rzucamy palenie?

Bibliografia:

• Węgrzyn D., Metody diagnostyki funkcji bariery jelitowej, „Przegląd Lekarski” 2017, nr 74, s. 8.

• Malíčková K., Fecal zonulin is elevated in Crohn’s disease and in cigarette smokers, „Pract Lab Med.” 2017, 9, s. 39–44.
  
  Zobacz też film: Celiakia - objawy choroby u dzieci