Najczęściej przeprowadza się dwa rodzaje badania nasienia: posiew i badanie ogólne. To pierwsze służy wykryciu drobnoustrojów powodujących obniżenie płodności. Wyniki badania ogólnego pozwalają określić jakość ejakulatu. Czasem, by wykryć przyczynę bezpłodności, konieczna jest bardziej szczegółowa diagnoza, wymagająca badania fragmentacji DNA plemników.

Badanie nasienia – jak się przygotować?

Przygotowanie do ogólnego badania spermy to przede wszystkim okres wstrzemięźliwości seksualnej, który powinien trwać od 3 do 5 dni. Przez taki sam czas należy też powstrzymać się od spożywania alkoholu. Badania nasienia nie należy przeprowadzać w trakcie leczenia antybiotykami – należy je odłożyć na 2 tygodnie po zakończeniu ich zażywania. Ejakulat pozyskuje się poprzez masturbację. Można to zrobić w domu lub w laboratorium, w przeznaczonym do tego pomieszczeniu. Spermę należy oddać do sterylnego pojemnika, nie może ona zostać pozyskana z prezerwatywy. Jeżeli pozyskujemy nasienie w domu, trzeba dostarczyć je do laboratorium w ciągu godziny. Do tego czasu powinno ono być przechowywane w temperaturze 20–37 stopni Celsjusza.

Nieco inaczej wygląda to w przypadku badania posiewu nasienia. Przed pozyskaniem materiału należy dokładnie umyć genitalia. Zalecane jest też oddanie moczu, który usuwa drobnoustroje znajdujące się w początkowym odcinku cewki moczowej. Spermę do posiewu można przetrzymywać w temperaturze pokojowej i trzeba ją dostarczyć do laboratorium w ciągu dwóch godzin.

Podobne środki higieny należy zastosować podczas badania fragmentacji DNA plemników. Tu jednak odstęp między badaniem a ewentualnym leczeniem antybiotykami musi trwać aż 6 tygodni.

Jak wygląda badanie nasienia?

Jednym z parametrów branych pod uwagę przy badaniu nasienia jest czas jego upłynnienia, czyli zmiany konsystencji z półstałej w płynną. Proces ten zaczyna się tuż po oddaniu spermy. Trwa zazwyczaj kilkanaście minut, nie powinien zająć dłużej niż godzinę. Potem bada się kolejne parametry: objętość nasienia, kolor, konsystencję, lepkość i pH. Następnie lekarze przechodzą do mikroskopowego sprawdzenia próbek. Ocenia się m.in. ruchliwość, żywotność, liczebność i budowę plemników. Na czymś innym polega badanie posiewu nasienia. Próbki spermy zostają umieszczone na specjalnych odżywkach. Potem czeka się, czy rozpocznie się namnażanie określonych grzybów lub bakterii. Ze względu na czas oczekiwania niektórych drobnoustrojów, badanie nasienia przebiega ok. 2 tygodni. Dodatkowo, przy posiewie można sporządzić antybiogram, czyli ocenę, na jakie antybiotyki wykryte drobnoustroje są szczególnie wrażliwe.

Procedura ta wygląda zupełnie inaczej, kiedy konieczne jest zbadanie fragmentacji DNA plemników. Po oddaniu nasienie jest mrożone w ciekłym azocie. Przed wykonaniem oceny stopnia fragmentacji DNA plemników materiał jest rozmrażany i preparowany.

Badanie nasienia – wyniki

W badaniu ogólnym nasienia sprawdza się takie parametry, jak: czas upłynnienia, objętość, lepkość, wygląd ejakulatu, pH, odsetek żywych i ruchliwych plemników, liczbę plemników na 1 ml spermy i ogólną liczbę plemników. Dokładniejszą analizę plemników przeprowadza się w badaniu rozszerzonym. Bierze się w nim pod uwagę odsetek prawidłowo zbudowanych plemników, a także odsetek różnych wad ich budowy, takich jak nieprawidłowy kształt główki czy długość witki, odsetek komórek spermatogenezy w ejakulacie, liczbę leukocytów w 1 ml nasienia oraz liczbę komórek nabłonkowych i erytrocytów.

By wyniki były prawidłowe, powinny one mieścić się w wartościach referencyjnych ustalonych przez Światową Organizację Zdrowia. Wyglądają one następująco:

• objętość ejakulatu ≥ 1,5 ml
  
• całkowita liczba plemników w nasieniu ≥ 39 mln/ejakulat
  
• koncentracja plemników (liczba plemników w 1 ml spermy) ≥ 15 mln
  
• ogólny odsetek ruchliwych plemników (ruch postępowy i niepostępowy) ≥ 40%
  
• odsetek plemników o ruchu postępowym ≥ 32%
  
• żywotność plemników (odsetek plemników żywych) ≥ 58%
  
• pH ≥ 7,2
  
• morfologia plemników (odsetek plemników o całkowicie poprawnej budowie) ≥ 4%.
  

Najważniejszymi parametrami są koncentracja plemników i całkowita liczba plemników w ejakulacie. Jeśli przynajmniej jeden z nich mieści się w normie, liczebność plemników uznaje się za prawidłową. Jeżeli są niższe, to zbadanie pozostałych parametrów jest bardzo utrudnione. W takich sytuacjach analizuje się osad po odwirowaniu nasienia. Po interpretację wyników badania spermy należy udać się do lekarza urologa lub androloga.

Gdzie zrobić badanie nasienia? Ile kosztuje? Kiedy wyniki?

Wyniki badania ogólnego i rozszerzonego nasienia można uzyskać nawet na drugi dzień po dostarczeniu próbki. Czas oczekiwania zależy jednak w dużej mierze od zaawansowania technologicznego laboratorium. Niekiedy trzeba czekać nawet tydzień. Jeżeli materiał został oddany do posiewu, wyniki będą do odebrania po około 2 tygodniach.

Badania ogólne i rozszerzone nasienia wykonuje się przede wszystkim w laboratoriach należących do ośrodków leczenia niepłodności. Ceny są różne. W jednej z dużych klinik, która swoje oddziały ma w kilku dużych miastach w Polsce, za badanie rozszerzone trzeba zapłacić 175 złotych. Łatwiej jest z badaniem posiewu nasienia – można je wykonać w prawie każdym laboratorium medycznym. Kosztuje również znacznie mniej, choć zależy to od poszukiwanych drobnoustrojów. Ceny posiewu zaczynają się od 25 złotych, ale mogą sięgać nawet 200 złotych.