Badanie gęstości kości czyli prześwietlenie kości
Badanie gęstości kości polega na wykorzystaniu niskich dawek promieniowania X (maksymalnie 1/10 średniej dawki promieniowania wykorzystywanej przy standardowym rentgenogramie klatki piersiowej) w celu określenia stopnia ubytku masy kostnej. To rodzaj badania rentgenowskiego (RTG), które wykrywa zagrożenie złamaniami. Jeżeli kość jest gruba, przejdzie przez nią mało promieni, odwrotnie, gdy kość jest cienka, co będzie widoczne na obrazie badania. Ilość przechodzących promieni jest zamieniana na dane liczbowe, a na ich podstawie następuje interpretacja wyniku. Obecnie densytometria jest jedynym badaniem pozwalającym na ocenę struktury kości, nie można tego zrobić w standardowym badaniu RTG.
Badanie gęstości kości - przebieg
Najczęściej wykonuje się badanie gęstości kości, których złamania są charakterystyczne dla przebiegu osteoporozy, takich jak odcinek lędźwiowy kręgosłupa (densytometria kręgosłupa), szyjka kości udowej czy kości nadgarstka i przedramienia.
Przed badaniem należy zmierzyć wzrost i masę ciała. Podczas prześwietlenia, które odbywa się na siedząco bądź stojąco - w zależności od potrzeby, konieczne jest zdjęcie metalowych przedmiotów. W trakcie kilku minut badania gęstości kości aparat przesuwany jest nad badanym odcinkiem. Podczas badania wymagany jest brak ruchu, dlatego w niektórych przypadkach konieczne jest podanie znieczulenia ogólnego (np. w przypadku dzieci bądź osób z zaburzeniami neurologicznymi czy takich, które z różnych przyczyn nie mogą współpracować z lekarzem).Na dobę przed badaniem nie powinno się przyjmować suplementów wapnia. Brak jest obostrzeń co do innych leków.Badanie zawsze wymaga skierowania od lekarza.
Zobacz też: Scyntygrafia kości - przebieg
Wyniki badania gęstości kości i ich interpretacja
Dzięki badaniu lekarz kwalifikuje osobę do grupy podwyższonego ryzyka zachorowań na osteoporozę lub osteopenię. Wynik badania gęstości kości pozwala określić, ile gramów wapnia i innych minerałów znajduje się w badanym segmencie kości. Im mniej minerałów, tym słabsze są kości i bardziej podatne na złamania. Więcej minerałów oznacza silne kości, które nie będą tak łatwo poddawać się urazom. Wynik badania wraz z opisem radiologicznym należy odebrać od lekarza.
W interpretacji wyników stosuje się oznaczenia skali T-score, która określa stosunek gęstości mineralnej kości osoby badanej do przyjętej średniej:
- +/-1 - wartości prawidłowe,
- od 1 do -2,5 - niska masa kostna (osteopenia),
- poniżej -2,5 - osteoporoza.
Odzwierciedla ryzyko wystąpienia osteoporozy i złamań. Służy też do monitorowania efektów niektórych metod leczenia, np. hormonalnej terapii zastępczej u kobiet po menopauzie.
Zobacz też: Zwapnienie kości
Przy potwierdzeniu osteoporozy niezbędne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Im wcześniej rozpoczyna się dopasowana terapia, tym lepsze są rokowania. Obecnie medycyna umożliwia nie tylko zatrzymanie procesu chorobowego, ale także odbudowę utraconej bądź regenerację osłabionej tkanki kostnej. Nie jesteśmy w stanie przeprowadzić kuracji sami, za pomocą dostępnej bez recepty suplementacji. Zawsze wymagany jest kontakt ze specjalistą!
Badanie gęstości kości - wskazania
Densytometria powinna być badaniem, które około 40. roku życia wykonujekażda osoba, u której w rodzinie stwierdzono przypadki osteoporozy. Po 50. roku życia badanie to powinno wchodzić w zakres badań profilaktycznych u kobiet, a po 60. roku życia - mężczyzn, ponieważ wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko osteoporozy w związku ze stopniową utratą minerałów. Osteoporoza prowadzi do złamań, nawet przy niegroźnych pozornie urazach, stąd wskazaniem do badania są złamania kości nadgarstka, kręgosłupa czy biodra, niebędące bezpośrednio związane z urazem.
Wskazaniem do badania gęstości kości są też przewlekłe choroby czy zagrożenie wtórną osteoporozą. Najczęściej zleca się je w przypadku:
- niskiej masy ciała,
- złamań w przeszłości,
- niskiej zawartości wapnia i witaminy C w diecie,
- braku aktywności fizycznej,
- późnej pierwszej miesiączki,
- częstych porodów w krótkich odstępach czasu,
- wczesnej menopauzy,
- nadużywania używek (tytoń i alkohol).
Jak często wykonywać badanie gęstości kości?
Nie ma wskazań co do odstępu czasu, w jakim powinno być przeprowadzone kolejne badanie. Obecnie stosowaną praktyką jest powtarzanie densytometrii co około 2 lata. Ważne, aby kolejne badanie wykonywane było (o ile to możliwe) na tym samym aparacie, ponieważ ułatwia to porównanie wyników przy tej samej dokładności pomiarów.
Badanie gęstości kości - przeciwwskazania
Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest ciąża, ponieważ nawet mimo wykorzystywania w badaniu niewielkiego promieniowania może ono negatywnie wpłynąć na rozwój płodu. Densytometria nie powinna być wykonywana po czasie krótszym niż 2 dni od przeprowadzenia tomografii komputerowej z kontrastem. Interpretację wyniku mogą też utrudnić duże zmiany zwyrodnieniowe, złamania czy protezy (np. biodra). W tych przypadkach prześwietlenie jest możliwe, ale oceny kośćca dokonuje się na podstawie innego fragmentu.