Celiakia jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym, spowodowaną przez nietolerancję glutenu. Osoby z rozpoznaną celiakią muszą stosować dietę bezglutenową. W przeciwnym razie dochodzi do nasilania się objawów z przewodu pokarmowego i spoza niego. Gluten to białka obecne w pszenicy, życie i jęczmieniu. W Polsce eliminuje się w diecie bezglutenowej również owies ze względu na ryzyko jego zanieczyszczenia. Ekspozycja przewodu pokarmowego na gluten prowadzi do wydzielania swoistych przeciwciał antyendomyzjalnych oraz przeciwko transglutaminazie. W diagnostyce celiakii wykonuje się badania serologiczne i badania genetyczne.

Gdzie znajdziemy gluten? Zobaczcie na filmie:

Standardowe badania na celiakię

Badania na celiakię są miarodajne wtedy, gdy osoba podejrzana o chorobę w okresie poprzedzającym badanie (co najmniej miesiąc) spożywała produkty zawierające gluten. Podstawowym badaniem diagnostycznym w kierunku celiakii wykonywanym z krwi są badania serologiczne, określające poziom przeciwciał przeciwendomyzjalnych, jak i skierowanych przeciwko transglutaminazie tkankowej. Przy okazji należy oznaczyć całkowite stężenie przeciwciał klasy IgA, by wykluczyć ich niedobór. W przypadku takiego niedoboru konieczne jest wykonanie diagnostyki w klasie IgG.

Kolejnym elementem badań na celiakię jest badanie endoskopowe jelita cienkiego. Można w nim wyróżnić spłaszczenie wyniosłości ścian jelita, ścieńczenie błony śluzowej. Podczas badania endoskopowego pobiera się próbki do badania histopatologicznego, w którym obserwuje się zanik kosmków jelitowych i nadmierną obecność limfocytów w pobranych wycinkach. Celem ostatecznego wykluczenia celiakii czy też jej potwierdzenia wykonuje się badania genetyczne na obecność antygenów klasy HLA-DQ2 lub DQ8.

Czy gluten jest nam potrzebny? Jaki ma wpływ na nasz organizm? Odpowiedź na filmie:

U kogo wykonuje się badania na celiakię?

Badania serologiczne, czyli badania z krwi na obecność przeciwciał, wykonuje się u chorych, u których na podstawie objawów klinicznych podejrzewa się celiakię, a oznaczenie poziomu przeciwciał stanowi element kwalifikujący chorego do badania biopsji jelita cienkiego. Badanie można wykonać również u chorych uznanych jako predysponowanych do wystąpienia celiakii. Są to osoby z chorobami genetycznymi, jak zespół Downa czy Williamsa, jak również osoby z chorobami autoimmunologicznymi, w tym z cukrzycą typu 1, chorobami tarczycy czy wątroby.

Badania dodatkowe w celiakii

Badania w celiakii obejmują powikłania związane z chorobą, a mianowicie sprawdzenie poziomu żelaza, poziomu hemoglobiny, kwasu foliowego, wapnia i witaminy D. Wszystkie te elementy ulegają zmniejszeniu w przebiegu celiakii. Można również spotkać się ze spadkiem poziomu białka we krwi.

Interpretacja wyników badań w celiakii

Celiakię rozpoznaje się, jeśli stwierdza się dodatnie przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej lub przeciwko deamidowanym peptydom gliadyny bądź przeciwciała przeciwendomyzjalne lub przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgG. Ponadto stwierdza się zanik kosmków jelitowych w badaniu histopatologicznym. Jeśli stwierdza się zanik kosmków jelitowych w badaniu histopatologicznym, jednak wszystkie badania serologiczne pozostają ujemne, wynik jest niejasny. Konieczne jest wtedy powtórzenie badań serologicznych po kilkutygodniowym okresie diety zawierającej gluten. Są one wtedy miarodajne. Wykrycie wyłącznie przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej bez zmian w obrazie histopatologicznym może skłaniać jedynie ku stwierdzeniu potencjalnej celiakii.

Badania genetyczne na celiakię

Nierozpoznanie celiakii poza narastającymi objawami klinicznymi przyczynia się do wzrostu ryzyka rozwoju chłoniaka jelita cienkiego. Można na własną rękę wykonać badania genetyczne w kierunku celiakii. Jednak stwierdzenie dodatniego wyniku genotypu HLA-DQ2 lub DQ8 nie pozwala na ostateczne jej rozpoznanie, mimo iż osoby predysponowane do choroby trzewnej mają w większości dany genotyp. Konieczne jest wykonanie dodatkowej diagnostyki histopatologicznej i serologicznej. Badanie wykonuje się prywatnie, ponieważ w większości nie jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Obejmuje pobranie próbki krwi lub wymazu z policzka i określenie genotypu na podstawie badań genetycznych.

Czy glutenu trzeba się bać? Zobaczcie sami: