Azbestoza to choroba zawodowa wąskiej grupy osób, które w pracy narażone są na kontakt z tym minerałem. Dzisiaj wiadomo już, że azbest jest również rakotwórczy. Prawo nakłada na pracodawcę zapewnienie pracownikom odpowiednich zabezpieczeń, natomiast produkcja elementów z azbestu jest już w Polsce zakazana. Obserwuje się również wyraźne zmniejszenie zapadalności na tę chorobę.
Azbestoza a kontakt z azbestem
Azbestoza to przewlekła choroba układu oddechowego, której rozwój związany jest z wdychaniem pyłu azbestowego. Kontakt z minerałem prowadzi do rozlanego włóknienia tkanki śródmiąższowej płuc. To z kolei przyczynia się do poważnego uszkodzenia organu. Azbestoza nie jest jednak jedyną chorobą, którą może wywoływać omawiany minerał. Dzisiaj wiadomo już, że ma on potencjał rakotwórczy. Stanowi więc poważne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Z tego powodu w 1997 roku wprowadzono ustawę zakazującą produkcji elementów zawierających azbest. Znajdował się on przede wszystkim w pokryciach dachowych (w bardzo popularnym niegdyś eternicie), płytach elewacyjnych, rurach stosowanych w instalacjach wodno-kanalizacyjnych. Występował również w węzłach ciepłowniczych, przewodach kominowych lub zsypach, w składzie lepików, pap, a nawet uszczelek w sprzęcie AGD. O ile dzisiaj nie produkuje się już tego typu elementów z udziałem azbestu, o tyle część pracowników ma jeszcze do czynienia ze starszymi materiałami, które są potencjalnie niebezpieczne. To właśnie ich w sposób szczególny należy chronić przed azbestozą.
Azbestoza – choroba zawodowa
Azbestoza jest chorobą, która rozwija się właściwie wyłącznie u pracowników narażonych na kontakt z azbestem. Na szczęście wprowadzenie zakazu wykorzystania go do produkcji różnego typu materiałów w znaczący sposób ograniczyło zachorowania.
Azbest do dróg oddechowych dostaje się wraz z wdychanym powietrzem. Atakuje oskrzeliki i pęcherzyki płucne, w których wywołuje stan zapalny. Jako włókno stałe azbest cały czas stymuluje układ odpornościowy do walki. Niestety walka ta ma negatywne konsekwencje. Fibroblasty, które są odpowiedzialne za reakcje odpornościowe, przyczyniają się również do włóknienia tkanek, co w przypadku układu oddechowego ma bardzo poważne konsekwencje – zmienione tkanki nie pracują prawidłowo, co prowadzi do trwałych uszkodzeń organizmu. Warto zaznaczyć, że proces ten przebiega bardzo powoli, przez wiele lat może nie zostać więc zauważony.
Objawy azbestozy
Azbestoza objawia się przede wszystkim dusznością wysiłkową oraz ogólnym złym samopoczuciem. Sygnały choroby pojawiają się jednak po dłuższym (kilkuletnim) okresie, w którym dochodziło do stałego kontakt z azbestem. To z kolei utrudnia diagnostykę. Im bardziej postępuje rozwój choroby, tym pojawia się coraz więcej objawów. Palce formują się w charakterystyczny dla azbestozy pałeczkowaty kształt, skóra natomiast zaczyna sinieć.
Jak się diagnozuje i leczy azbestozę?
Azbestozę można rozpoznać przede wszystkim na obrazie rentgenowskim (RTG) klatki piersiowej. Nie bez powodu pracownikom, którzy mają kontakt z niebezpiecznymi substancjami mogącymi przedostawać się do organizmu poprzez układ pokarmowy, zaleca się regularne wykonywanie RTG w ramach okresowych badań z zakresu medycyny pracy. Przy nasilonych objawach możliwe jest poddanie się dodatkowym badaniom, w tym badaniu czynnościowemu układu oddechowego, czyli spirometrii.
Jeśli azbestoza zostanie rozpoznana, zaleca się przede wszystkim podjęcie konkretnych czynności, które mogą spowolnić rozwój choroby. Nie ma natomiast specyficznych metod leczenia azbestozy. Zaleca się więc, by natychmiast zminimalizować kontakt z azbestem, jeśli natomiast jest to niemożliwe – odpowiednio chronić układ oddechowy. Jeśli którykolwiek z budynków (np. gospodarczych) jest pokryty eternitem, należy zlecić jego wymianę. Koniecznie powinno się zrezygnować z palenia tytoniu, ponieważ papierosy dodatkowo szkodzą płucom. Warto również chronić się przed różnego rodzaju infekcjami. Warto rozważyć szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom, które w przypadku azbestozy mogą przebiegać w znacznie poważniejszy sposób. Każdą infekcję, niezależnie od pochodzenia, należy natomiast dokładnie wyleczyć. Przede wszystkim jednak trzeba regularnie się badać i monitorować rozwój choroby.
Azbest a inne choroby
Azbestozy nie wolno pod żadnym pozorem lekceważyć, nie tylko z tego powodu, że grozi ostrą niewydolnością oddechową. Choroba może prowadzić również do rozwoju bardzo groźnych schorzeń nowotworowych:
- międzybłoniaka opłucnej;
- raka nerkowokomórkowego.
Zobacz wideo: Jak działa układ oddechowy?
Bibliografia:
1. E. Więcek, Azbestoza – narażenie i skutki zdrowotne, „Bezpieczeństwo Pracy” 2/2004.
2. M. Kazimierz, Pylice płuc, [w:] A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne: podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM, t. 1, cz. II, Choroby układu oddechowego. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005.