Schorzenie to stwierdza się poprzez badanie ogólne nasienia. Przy podejrzeniu asthenozoospermii bierze się w nim pod uwagę dwa rodzaje ruchomych plemników: plemniki poruszające się ruchem postępowym i poruszające się ruchem niepostępowym. Pierwsze przemieszczają się po linii prostej i są o wiele szybsze od pozostałych. Plemniki drugiego rodzaju są znacznie wolniejsze i często zmieniają kierunek. Według wskazań Światowej Organizacji Zdrowia z 2010 r. odsetek wszystkich ruchomych plemników po godzinie od pobrania nasienia powinien wynosić niemniej niż 40%. Odsetek plemników poruszających się ruchem postępowym nie powinien być niższy niż 32%. Wyniki badania spermy najlepiej skonsultować z lekarzem andrologiem.

Asthenozoospermia – przyczyny

Niestety, współczesna medycyna wciąż nie zna konkretnych przyczyn asthenozoospermii. Niektórzy lekarze uważają, że mogą ją powodować geny lub jest to naturalny efekt procesu starzenia (ruchliwość plemników wyraźnie spada po 45. roku życia). Przyjmuje się też, że ważną rolę odgrywa styl życia i przebyte choroby. Do czynników ryzyka zalicza się:

• palenie tytoniu,
  
• nadużywanie alkoholu,
  
• kontakt z toksycznymi substancjami, np. pestycydami lub metalami ciężkimi,
  
• stany zapalne jąder, najądrza i układu moczowo-płciowego,
  
• przegrzewanie jąder, np. w saunie,
  
• żylak powrózka nasiennego,
  
• infekcje powodujące wytwarzanie przeciwciał antyplemnikowych,
  
• zaburzenia czynności prostaty,
  
• wystawienie na działanie pola elektromagnetycznego,
  
• wolne rodniki.
  

Asthenozoospermii sprzyjają też niektóre choroby. Jedną z nich jest pierwotna dyskineza rzęsek. Powoduje ona nieruchomość rzęsek pokrywających nabłonek w niektórych częściach ciała, na przykład w tchawicy rzęski umożliwiają przesuwanie dostających się z zewnątrz zanieczyszczeń. Choroba ta dotyczy także witek plemników, co znacznie upośledza ich ruchliwość. Mężczyźni cierpiący na pierwotną dyskinezę rzęsek są zazwyczaj bezpłodni.

Asthenozoospermia – leczenie

Schorzenie diagnozuje się w badaniu ogólnym nasienia. Nadal jednak nie wiemy, jak leczyć asthenozoospermię. Dlatego mężczyznom, którzy mają z nią problem lub chcą jej zapobiec, zaleca się porzucenie niezdrowych nawyków, takich jak palenie tytoniu czy picie alkoholu w zbyt dużych ilościach. Bardzo ważne jest utrzymanie odpowiedniej temperatury jąder. Może to oznaczać ograniczenie gorących kąpieli, rezygnację z sauny, podgrzewania foteli w samochodzie, noszenia obcisłej bielizny czy trzymania laptopa na kolanach. Nie wolno też narażać się na kontakt z niebezpiecznymi substancjami, takimi jak pestycydy czy metale ciężkie.

Bardzo istotnym czynnikiem w leczeniu asthenozoospermii jest dieta. Zmniejszenie ruchliwości plemników mogą powodować wolne rodniki, które niszczą strukturę nasienia. Ich działanie neutralizują antyoksydanty, takie jak np. witamina C. Jej źródłem są: acerola, zielona pietruszka, czarna porzeczka, brukselka, szpinak czy owoce cytrusowe. Antyoksydantem jest też witamina E. Można ją znaleźć przede wszystkim w orzechach: laskowych, ziemnych i migdałach, a także w nasionach słonecznika, pomidorach, botwinie oraz szpinaku. Jak wykazały badania, obie te witaminy, połączone dodatkowo z przyjmowaniem preparatów z cynkiem, mogą zwiększyć ruchliwość plemników aż o 24%.

Lekarze zalecają stosowanie witamin C i E również w sytuacjach, gdy przyczyną asthenozoospermii są stany zapalne. Oprócz tego pacjentowi podaje się wtedy także witaminy B i B12 oraz preparaty wapnia, żelaza i fosforu.

To, czy zmiany przyniosły pożądany skutek, sprawdza się w ponownym badaniu nasienia. Należy je przeprowadzić około 1,5 miesiąca po wprowadzeniu zmian w życie.

Asthenozoospermia – a ciąża

Celem plemnika jest zapłodnienie komórki jajowej. Zanim jednak uda mu się do niej dotrzeć, musi pokonać długą drogę Jest to możliwe tylko dla plemników poruszających się ruchem postępowym. Ich zbyt mała ilość nie wyklucza zajścia partnerki w ciążę, ale bardzo je utrudnia. Dlatego parom, którym asthenozoospermia uniemożliwia posiadanie potomstwa, lekarze proponują wspomagane metody poczęcia. Oznacza to najczęściej zapłodnienie in vitro. Po oddzieleniu plemników od płynnej części nasienia wybiera się spośród nich te o prawidłowej budowie. Następnie komórkę jajową umieszcza się w płynie zawierającym wyselekcjonowane plemniki, gdzie dochodzi do zapłodnienia. Zabieg ten wspiera się często, stosując docytoplazmatyczne podanie plemnika. Do komórki jajowej trafia wówczas tylko jeden starannie wyselekcjonowany plemnik dający najlepsze rokowania.