Nadkomorowe arytmie są związane z nieprawidłowym działaniem układu bodźcoprzewodzącego serca. Przyjmują m.in. postać częstoskurczu, bradykardii, skurczów dodatkowych albo trzepotania lub migotania przedsionków.

Warto wiedzieć: Arytmia - zaburzenia rytmu serca. Objawy, przyczyny, leczenie oraz skutki arytmii

Prawidłowy rytm serca

Prawidłowy rytm serca to praca miarowa, z częstością od 60 do 100 skurczów na minutę. W zapisie elektrokardiograficznym (EKG) obserwuje się tzw. rytm zatokowy, w którym impulsy elektryczne, powodujące skurcz mięśnia sercowego, wyzwalane są w węźle zatokowym – jednym z głównych elementów układu bodźcoprzewodzącego serca. Dzięki temu fala skurczu rozprowadzana jest tak, by najpierw kurczyły się przedsionki, a później komory. Fala krwi przemieszcza się wtedy efektywnie do tętnic płucnych i aorty.

Arytmia nadkomorowa

Arytmie nadkomorowe pojawiają się w przypadku nieprawidłowej stymulacji serca przez układ autonomiczny, w zaburzeniach wodno-elektrolitowych oraz w sytuacjach niedotlenienia lub uszkodzenia tkanki sercowej. Przyczyną może też być uboczne działanie niektórych leków.

O tym, jak wygląda leczenie arytmii dowiecie się z filmu:

Najczęstsze postacie arytmii nadkomorowej to:

• tachykardia (przyspieszenie pracy serca powyżej 100 skurczów/min),
  
• bradykardia (rytm wolniejszy niż 60/min),
  
• skurcze dodatkowe nadkomorowe,
  
• tzw. rytm ektopowy nadkomorowy (SVE) – impulsy powstają w pobliżu węzła zatokowego, ale poza jego obrębem.
  

Zaburzeniami rytmu serca o pochodzeniu nadkomorowym są też trzepotanie i migotanie przedsionków. Oba te stany nie pozwalają na prawidłowe przepompowywanie krwi przez przedsionki. Pierwszy z nich to szybka (nawet do 350/min), ale skoordynowana akcja skurczowa przedsionków, powodująca najczęściej blok przedsionkowo-komorowy, w którym kilku skurczom przedsionków odpowiada jeden skurcz komór (najczęściej w stosunku 2:1). Migotanie to chaotyczne, nieuporządkowane skurcze przedsionków, powodujące niemiarową akcję skurczową komór, inicjowaną na niskich piętrach układu bodźcoprzewodzącego.

Arytmia nadkomorowa – objawy

Subiektywnie odczuwane przez chorego objawy arytmii nadkomorowej to najczęściej:

• uczucie kołatania i trzepotania serca,
  
• wrażenie, że serce się zatrzymuje, pracuje nieregularnie,
  
• zawroty głowy, mroczki przed oczami.
  

Pojawienie się arytmii nadkomorowej może spowodować zmniejszoną tolerancję wysiłku, ograniczenie wydolności organizmu. Pod względem czasu trwania nadkomorowe zaburzenia rytmu dzieli się na napadowe i utrwalone.

Występowanie arytmii nadkomorowej podejrzewa się przy ujawnieniu w badaniu takich symptomów, jak: nieprawidłowa częstość skurczów serca, jego nieregularna praca wyczuwalna przy badaniu pulsu i osłuchiwaniu, obniżone ciśnienie tętnicze krwi. Ostatecznie arytmię nadkomorową potwierdza się w badaniu EKG. Pozwala ono na stwierdzenie, czy przewodzenie impulsów elektrycznych i fala depolaryzacji mięśnia sercowego (powiązana ze skurczem) są prawidłowe. Można zlokalizować (w przypadku SVE) pozazatokowy ośrodek wyzwalający zastępczy rytm serca oraz określić, czy w chwili badania nie występuje blok serca (np. blok przedsionkowo-komorowy). EKG umożliwia też rozpoznanie zmian niedokrwiennych w mięśniu sercowym, choć charakterystyczne cechy zapisu uwidaczniają się z pewnym opóźnieniem.

Należy pamiętać, że u sportowców lub osób wykonujących regularnie intensywną pracę fizyczną spoczynkowe tętno może być wolniejsze niż normalnie i zawierać się w przedziale 50–60/min. Zjawisko to nie świadczy o żadnej patologii.

Rozpoznawanie napadowych nadkomorowych zaburzeń rytmu

Rozpoznanie utrwalonej arytmii nadkomorowej jest stosunkowo łatwe – wystarcza do tego zwykle standardowe EKG. Zidentyfikowanie przyczyny chwilowego, złego samopoczucia i rodzaju zaburzeń pracy serca jest trudniejsze w przypadku zmian napadowych.

Badanie metodą Holtera to trwające zwykle 24 godziny ciągłe zapisywanie elektrokardiogramu na urządzeniu, które pacjent nosi przy sobie. Wyniki ocenia się, poszukując chwilowych zaburzeń rytmu (szczególnie w tych momentach, które zgłaszane są jako okres złego samopoczucia, intensywnego wysiłku lub stresu). Dzięki tej metodzie można rozpoznać zaburzenia pracy serca, które nie występują w chwili badania lekarskiego. Diagnozowanie arytmii nadkomorowych w holterze przynosi nie tylko informację o ich rodzaju, ale również o częstości i intensywności występowania napadów.

Próby wysiłkowe to obserwacja pracy serca pacjenta w czasie aktywności fizycznej (zwykle na ruchomej bieżni lub cykloergometrze). Istniejące arytmie ujawniają się często przy odpowiednio dobranym obciążeniu, kiedy puls przyspiesza, podwyższa się ciśnienie i wzrasta zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen.

Przyczyny arytmii nadkomorowych

Przyczyny pojawiania się nadkomorowych zaburzeń rytmu serca mogą mieć charakter czynnościowy lub wiązać się z istnieniem zmian chorobowych w mięśniu sercowym lub innych narządach ciała.

Arytmie mogą pojawiać się:

• po spożyciu alkoholu, dużych dawek kofeiny czy teiny,
  
• u palaczy,
• u osób spożywających substancje psychoaktywne (dopalacze, narkotyki),
• w trakcie intensywnego wysiłku lub ciężkiego stresu,
  
• u osób z zaburzeniami wodno-elektrolitowymi (np. niedożywionych lub odwodnionych).
  

Procesami chorobowymi prowadzącymi do arytmii nadkomorowych są np.

• choroba niedokrwienna serca,
  
• zapalenie mięśnia sercowego,
  
• wady zastawkowe serca,
  
• wady wrodzone,
  
• nadciśnienie tętnicze lub nadciśnienie płucne,
  
• nadczynność tarczycy,
  
• guz chromochłonny nadnerczy.
  

Zaburzenia rytmu mogą być jednym z objawów ostrych stanów zagrożenia życia, takich jak zawał mięśnia sercowego czy zator tętnicy płucnej.

Metody leczenia nadkomorowych zaburzeń rytmu

Podstawową metodą leczenia i zapobiegania arytmiom nadkomorowym jest leczenie farmakologiczne, prowadzone przez kardiologa. W przypadku niektórych schorzeń niezbędne może być wykonanie kardiowersji za pomocą impulsu elektrycznego albo zastosowanie stymulatora serca (wprowadzonego doraźnie przezprzełykowo lub wszczepionego na stałe). W utrwalonych arytmiach coraz częściej wykonuje się tzw. ablację, czyli chirurgiczne przerwanie dróg, które powodują niewłaściwe pobudzanie serca.

Arytmie nadkomorowe a sport

Stwierdzenie arytmii nadkomorowych u osób czynnie uprawiających sport jest zawsze wskazaniem do specjalistycznego badania ze względu na ryzyko wystąpienia ostrych powikłań pod wpływem wysiłku. Kardiolog może zakwalifikować chorego do leczenia, zalecić zmniejszenie poziomu obciążeń albo zezwolić na warunkowe dopuszczenie do uprawiania sportu i prowadzenie dalszej obserwacji.