Arnika górska wykorzystywana jest w lecznictwie od wielu wieków. Chętnie sięgają po nią zielarze i homeopaci, a naukowe badania potwierdziły jej liczne właściwości, dzięki czemu jest składnikiem wielu lekarstw.

Co to jest arnika górska?

Arnika górska to trująca roślina wykorzystywana w medycynie. W Polsce występuje głównie w górach i na Pojezierzu Mazurskim. Charakteryzują ją pomarańczowo-żółte kwiaty z wyraźnie oddzielonymi płatkami. Jej liście są podłużne, jajowate i zebrane w rozetę. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

Arnika została umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski oraz w Polskiej czerwonej księdze roślin jako gatunek zagrożony wyginięciem. Do jej przetrzebienia przyczyniła się jej wysoka popularność jako surowca zielarskiego, która sięga XVII w.

Arnika górska i jej właściwości

Surowcem zielarskim są kwiaty arniki górskiej, które zawierają seskwiterpeny, olejek eteryczny, poliacetyleny, flawonoidy, kwasy fenolowe, alkaloidy i garbniki. Znajdującą się w niej gorycz nazwano arnicyną.

Arnika górska wykazuje między innymi działanie:

• przeciwzapalne,
  
• przeciwobrzękowe,
  
• przeciwkrzepliwe,
  
• poprawiające krążenie,
  
• pobudzające fagocytozę,
  
• pobudzające,
  
• przeciwnowotworowe,
  
• bakteriobójcze i przeciwgrzybicze.
  

Arnika górska – zastosowanie w medycynie

Arnika górska posiada szerokie zastosowanie w medycynie, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Zewnętrznie stosuje się ją głównie w formie maści, która zmniejsza obrzęki i wysięki zapalne oraz leczy skutki urazów mechanicznych, takie jak krwiaki czy siniaki. Ponadto działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie, do tego stopnia, że może być wykorzystywana w leczeniu dolegliwości reumatycznych. Maść ta sprawdza się także w leczeniu żylaków i obrzęków.

Stosowana wewnętrznie wykazuje między innymi działanie:

• przeciwzapalne – zmniejsza stany zapalne i działa antyhistaminowo, dlatego pomaga w alergiach i silnych reakcjach, nawet takich jak odma płucna;
  
• immunomodulujące – kwiat arniki zwiększa fagocytozę i stymuluje organizm do walki z rakiem;
  
• przeciwbakteryjne – badania wykazały, że hamuje rozwój paciorkowców, ale działanie to jest stosunkowo słabe i arnika nie może stanowić alternatywy dla antybiotyków;
  
• zapobiegające osteoporozie – zawiera flawonol wspierający absorpcję wapnia do kości;
  
• poprawiające krążenie krwi – przynosi ulgę w chorobach, w których występują problemy z krążeniem obwodowym, między innymi w fibromialgii;
  
• poprawiające oddychanie – może znaleźć zastosowanie w leczeniu astmy;
  
• stymulujące i antylękowe – zwierzęta, którym podawano wyciągi z arniki, chętniej i dłużej eksplorowały otoczenie i były bardziej wytrzymałe na wysiłek;
  
• przeciwutleniające – zmniejsza stres oksydacyjny dzięki dużej zawartości polifenoli;
  
• ochronne na wątrobę;
  
• przeciwkaszlowe.
  

Arnika górska w kosmetyce

Arnika górska znalazła zastosowanie także w kosmetyce ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne oraz właściwości wzmacniające i zwężające naczynia. Maść z arniki polecana jest na twarz, szczególnie w przypadku pękających naczynek. Jej regularne stosowanie sprawia, że widoczne pajączki mogą zniknąć. Pomocna jest także w trądziku i niektórych stanach zapalnych skóry. Poprawia koloryt skóry i usuwa cienie spod powiek.

Toniki z zawartością tego zioła sprawdzają się w leczeniu zmian trądzikowych i różnych stanów zapalnych skóry. Taki preparat można wykonać samemu – w tym celu 1 część kwiatów arniki należy zalać 5 częściami octu spożywczego podgrzanego do temperatury 60–70°C. Po 7 dniach ocet ziołowy jest gotowy do użytku. W celu uzyskania toniku, którym można przemywać skórę, należy zmieszać jedną łyżkę octu arnikowego ze szklanką przegotowanej wody. Można go też wykorzystać do przemywania siniaków, płukania gardła, leczenia oparzeń, odleżyn i owrzodzeń.

Arnika górska dodatkowo działa wybielająco na skórę i pomaga pozbyć się niechcianych zmian pigmentacyjnych. Sprawdza się też jako środek hamujący wypadanie włosów, szczególnie w połączeniu z innymi ziołami. Może być stosowana w szamponach i maskach, a wspomnianego toniku można używać jako wcierki do włosów.

Arnika górska – przeciwwskazania

Arniki nie należy jednak aplikować bezpośrednio na rany. Dość często zdarzają się przypadki uczulenia kontaktowego na preparaty zawierające ten surowiec, które czasami pojawiają się dopiero po paru tygodniach ich stosowania. Badania wykazały też, że przewlekłe używanie zewnętrzne maści z arniki może prowadzić do zniszczenia tkanek, a nawet martwicy.

Bibliografia:

1. Kriplani P., Guarve K. i Baghael U. S., Arnica montana L. – a plant of healing: review, „Journal of Pharmacy and Pharmacology”, 69(8), 2017, s. 925–945.
   
2. H. Różański, Arnika – Arnica w ziołolecznictwie
   
3. Pumpa K., Fallon K., Bensoussan A. i Papalia S., The effects of topical Arnica on performance, pain and muscle damage after intense eccentric exercise, „Sports and exercise medicine and health”, 14(2), 2013, s. 294–300.