Leczenie ortodontyczne to długotrwały i kosztowny proces, ale przynosi wymierne efekty. Łatwo je jednak zaprzepaścić po zdjęciu stałego aparatu. Aby lata dyskomfortu związanego jego używaniem oraz inwestycja poczyniona na rzecz zdrowych zębów i pięknego uśmiechu nie poszły na marne, nie należy bagatelizować dalszych zaleceń ortodonty. Najczęściej oznacza to noszenie aparatu retencyjnego.

Zobaczcie, jakie są rodzaje aparatów ortodontycznych:

Do czego służy aparat retencyjny?

Aparaty retencyjne – w odróżnieniu od stałych – nie służą do korekty uzębienia, lecz do utrzymania go w stałej pozycji. Zadaniem retencji jest utrwalenie końcowego efektu aktywnego leczenia ortodontycznego, czyli utrzymanie prawidłowego ustawienia zębów. Ze względu na różne czynniki mogą one bowiem powracać do dawnego, wadliwego położenia. Przede wszystkim w chwili zdjęcia aparatu stałego tkanki przyzębia i dziąseł nadal ulegają przebudowie – zęby nie są jeszcze stabilnie osadzone w nowej pozycji. Na ich położenie oddziałują przy tym siły wywierane przez mięśnie policzków, warg i języka, co następuje w trakcie mówienia czy jedzenia. W przypadku dzieci i młodzieży należy wziąć pod uwagę zmiany wzrostowe – powiększanie się szczęk i żuchwy, wyrzynanie się ósemek. Na ustawienie zębów po leczeniu ortodontycznym mogą wpływać także procesy starzenia się organizmu czy nawyki pacjenta związane z utrzymywaniem higieny jamy ustnej. Jeśli efekty korekty uzębienia mają utrzymać się przez długi czas, noszenie aparatu retencyjnego jest koniecznością.

Aparat retencyjny – stały lub ruchomy

Retainery dzielą się na stałe i ruchome. Te pierwsze mają przeważnie postać cienkiej szyny ze stali nierdzewnej, przyklejonej do tylnej powierzchni zębów materiałem kompozytowym lub specjalnym klejem. Zazwyczaj obejmuje ona siekacze i kły. Aparat retencyjny ruchomy powstaje na indywidualne zamówienie, w oparciu o gipsowy wycisk uzębienia pacjenta. Może przypominać wyjmowany aparat ortodontyczny, choć nie zawierający żadnych elementów czynnych. Składa się wówczas z akrylowej płytki (tzw. płytka Hawleya), ściśle przylegającej do podniebienia, oraz z drucianych klamer, których rolą jest utrzymywanie zębów w pożądanej pozycji. Inny typ aparatu ruchomego to przezroczysta szyna retencyjna z materiału termoformowalnego. Jest to niemal niewidoczna nakładka na same zęby, pozbawiona metalowych elementów.

Każdy z wyżej wymienionych rodzajów aparatów retencyjnych ma pewne wady i zalety. Najbardziej skuteczna jest retencja stała. Przyklejony do zębów drucik jest dyskretny, nie zajmuje miejsca w jamie ustnej, nie trzeba pamiętać o jego zakładaniu. Utrudnia jednak czyszczenie zębów. Może również się odkleić, przysparzając problemu w nieodpowiednim momencie. Zaletą aparatu ruchomego jest to, że można wyjąć go na czas posiłku, mycia zębów czy przed ważnym spotkaniem. Łatwo utrzymać go w czystości. Płytka Hawleya zajmuje jednak sporo miejsca w jamie ustnej, utrudnia mówienie i niezbyt estetycznie wygląda. Zastrzeżenia te nie dotyczą szyny termoformowalnej. Ta jednak jest droższa, a przy tym mniej trwała od klasycznego aparatu ruchomego. Co więcej, może wymagać wymiany po wykonaniu zabiegów stomatologicznych – wypełnienia, odbudowy zęba itd.

Niezależnie od wyżej wymienionych cech aparatu retencyjnego, o jego wyborze zawsze decyduje ortodonta, biorąc przy tym pod uwagę rodzaj korygowanej wady, wiek pacjenta i inne istotne uwarunkowania.

Jak zakłada się aparat na zęby? Czy jest to bolesny zabieg? Odpowiedź na filmie:

Jak długo nosi się aparat retencyjny?

Okres retencji uzależniony jest od wielu czynników i rozpatruje się go indywidualnie. Przeważnie jednak trwa przynajmniej tyle, co leczenie aktywne, czyli od 18 do 30 miesięcy.

Na czas noszenia aparatu retencyjnego wpływa typ leczonej wady uzębienia, stopień zaawansowania jego korekcji. Z reguły łatwiej utrwalić uzyskane rezultaty u młodszych osób, ale u dzieci aparat retencyjny często trzeba stosować aż do momentu zakończenia procesów wzrostu. Z kolei w przypadku starszych pacjentów konieczne bywa noszenie retainera do końca życia, ponieważ tendencja uzębienia do powrotu do pierwotnego ustawienia nasila się z wiekiem.

Ponieważ większość niepożądanych zmian następuje w czasie pierwszych miesięcy (do pół roku) po zakończeniu leczenia aparatem stałym, retainer ruchomy należy wówczas zdejmować wyłącznie do jedzenia i mycia zębów. W późniejszym okresie można zakładać go tylko na noc.

Rodzaj aparatu retencyjnego nie ma wpływu na czas leczenia pasywnego. W przypadku aparatów ruchomych znaczenie ma jednak systematyczność pacjenta, której brak może wydłużyć okres retencji.

Aparat retencyjny – czyszczenie

W okresie retencji regularne wizyty u ortodonty i właściwa higiena jamy ustnej są nie mniej istotne niż podczas noszenia aparatu korekcyjnego. Szczególnej uwagi wymaga mycie zębów w przypadku użytkowania aparatu retencyjnego stałego, wokół którego często gromadzą się resztki jedzenia i łatwo tworzy się miękki osad. Do utrzymania go w czystości potrzebny jest taki zestaw akcesoriów, jak w okresie leczenia aktywnego – specjalne szczoteczki ortodontyczne, wyciorki, nici dentystyczne, płyny do płukania jamy ustnej. Wskazane jest czyszczenie zębów po każdym posiłku.

Znacznie łatwiej zachować higienę jamy ustnej przy aparatach retencyjnych ruchomych, które zdejmuje się na czas mycia zębów. Szczotkowanie powinno przebiegać według standardowych zaleceń (dwa razy dziennie, ruchem wymiatającym, z użyciem szczoteczki o średniej miękkości). Sam aparat należy czyścić z użyciem preparatów do protez zębowych lub wodą z mydłem (nie wolno stosować pasty do zębów). Można za to wykorzystać szczoteczkę przeznaczoną specjalnie do tego celu. Trzeba zachować ostrożność podczas mycia delikatnej szyny termoformowalnej. W szczególności nie należy robić tego w gorącej wodzie, która może spowodować odkształcenie aparatu.