W kalendarzu szczepień obowiązującym w Polsce stosowane są dwa rodzaje szczepionek żywych: MMR oraz BCG. Szczepionka przeciw śwince, odrze oraz różyczce zapobiega poważnym powikłaniom, natomiast żywa szczepionka przeciw gruźlicy zachorowaniu na ciężkie postaci choroby.
Żywe szczepionki – czym się charakteryzują?
Istnieją dwa główne rodzaje szczepionek: szczepionki żywe i martwe. Różnią się one zawartością oraz procesem przygotowywania. Szczepionki żywe w swoim składzie zawierają odmiany patogenów (wirusów oraz bakterii), które są odpowiedzialne za wywołanie zakażeń, jednak pozbawionych zjadliwości, czyli działania chorobotwórczego. Proces inaktywacji nazywa się atenuacją. Tak przygotowane drobnoustroje nadal pobudzają układ odpornościowy do produkcji przeciwciał, jednak nie powodują zapadnięcia na daną chorobę. Preparat ma wysokie właściwości ochronne, pobudza czynnie układ immunologiczny człowieka. Przykładami żywych szczepionek dla dzieci obecnych w kalendarzu szczepień obowiązkowych są MMR – przeciw odrze, śwince oraz różyczce, BCG – przeciw gruźlicy, natomiast zalecanych: przeciwko rotawirusom. W medycynie podróży wykorzystuje się także wakcynację przeciwko cholerze.
Proces przygotowywania żywej szczepionki polega na namnożeniu bakterii na specjalnej pożywce lub wirusów w linii komórkowej. Gdy dojdzie do zwiększenia się ich ilości, patogeny zbiera się i zagęszcza oraz oczyszcza. Tak przygotowane drobnoustroje zawiesza się w specjalnym stabilizatorze, a preparat jest gotowy do podania.
Odstęp między dwiema dawkami żywej szczepionki powinien wynosić co najmniej 4 tygodnie. Zastosowanie preparatu należy odroczyć w przypadku stwierdzenia gorączki lub uogólnionego zakażenia skóry. Ogólne przeciwwskazania do podania szczepionek żywych to osłabienie odporności, obecność aktywnego złośliwego procesu nowotworowego, przyjmowanie leków immunosupresyjnych, zakażenie HIV oraz czynna gruźlica.
Z filmu dowiecie się więcej o szczepieniach obowiązkowych:
Żywe szczepionki wirusowe – MMR
Jednym z rodzajów żywych szczepionek są szczepionki wirusowe. Najpopularniejsza jest szczepionka MMR – przeciw odrze, śwince oraz różyczce.
Szczepionka MMR jest preparatem skojarzonym, zawierającym 3 różne rodzaje wirusów. Dawka podstawowa podawana jest obecnie w 13–15 miesiącu życia, natomiast uzupełniająca w 6 roku życia dziecka. Wkłucie wykonywane jest domięśniowo lub podskórnie.
Żywa szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce zapobiega ciężkim powikłaniom tychże chorób zarówno w wieku dziecięcym, jak i dorosłym. Skuteczność preparatu jest bardzo wysoka, ponieważ zapobiegnie w 95–99% zachorowaniu na odrę. Odporność przeciwko tym chorobom utrzymuje się przez całe życie. Epidemie oraz zgony w przebiegu odry oraz jej powikłań zostały zredukowane właśnie dzięki szczepionkom żywym. Obecnie nawrót choroby związany jest z rezygnacją rodziców z podania dzieciom dawek preparatu w obawie przed powikłaniami.
Działania niepożądane związane ze szczepieniem są znacząco mniej groźne niż te związane z chorobą. Bardzo rzadko pojawiające się niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) to: zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wkłucia, gorączka występująca w 6–12 dni po szczepieniu i mogące pojawić się w jej wyniku drgawki gorączkowe, wysypka na skórze, wybroczyny i najrzadziej występujące (bo 1/1000000) łagodne zapalenie mózgu – 1000-krotnie rzadziej niż w przypadku przechorowania odry. Należy zaznaczyć, iż szczepionka ta nie wywołuje autyzmu i według prowadzonych badań naukowych jest bezpieczna.
Szczepionek żywych nie należy podawać dzieciom:
- z uczuleniem na żelatynę oraz neomycynę,
- przez 3–11 miesięcy od leczenia preparatami krwi,
- w przypadku występowania w przeszłości wybroczyn, zwłaszcza po poprzedniej dawce szczepionki.
Polecamy: Obawy związane ze szczepieniem dziecka
Należy unikać zajścia w ciąże w ciągu miesiąca od przyjęcia dawki szczepionki.
Żywe szczepionki bakteryjne – BCG
BCG (zawierająca szczepy Bacillus Calmette-Guérin), czyli atenuowana żywa szczepionka przeciw gruźlicy zaliczana jest do szczepionek żywych bakteryjnych. Jest obowiązkowo stosowana u noworodków w 1. tygodniu życia, przed wypisaniem z oddziału neonatologicznego. Podaje się ją śródskórnie. Szacuje się, że tę szczepionkę podaje się z największą częstotliwością na świecie. W swoim składzie zawiera żywe, osłabione prątki pochodzenia bydlęcego. Szczepionka żywa BCG uważana jest za bezpieczną.
Szczepienie zmniejsza ryzyko zachorowania na gruźlicę o ciężkim przebiegu u dzieci, pod postacią rozsianą, z zajęciem opon mózgowo–rdzeniowych, która jest najcięższą postacią choroby oraz zgonu.
Miejscowy odczyn poszczepienny pojawia się typowo 2–5 tygodni od podania dawki, pojawia się rumień oraz zaczerwienienie, następnie pęcherzyk, który pęka, gojąc się z wytworzeniem owrzodzenia i strupa, który odpada po ok. 10 tygodniach. W miejscu podania szczepionki pojawia się blizna.
Bibliografia:
- Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
- Charakterystyka produktu leczniczego – M-M-RVAXPRO Aneks I.