Zoonoza to w rzeczywistości nie jedna, a różne choroby odzwierzęce. Można się nimi zarazić na wsi, zwłaszcza w gospodarstwach, w których hoduje się zwierzęta. Jednak narażeni są na nie również mieszkańcy miast, np. właściciele kotów i psów lub dzieci bawiące się na podwórku i w piaskownicy.

Czym jest zoonoza?

Chorobami odzwierzęcymi czyli tzw. zoonozami (lub antropozoonozami) określa się: m.in. ornitozę, toksokarozę, toksoplazmozę, wściekliznę, a także szczurzą gorączkę. Są to wszystkie schorzenia, które mogą się przenieść na człowieka bezpośrednio ze zwierzęcia lub przez kontakt z jego wydzielinami (np. odchodami). Niektóre z nich przenoszą się drogą powietrzną, ale dzieje się tak rzadko. Do tego typu należą np. ptasia grypa, wścieklizna, toksoplazmoza czy bruceloza. Lekarze weterynarii są odpowiedzialni za zapobieganie rozprzestrzenianiu się schorzeń, ale leczeniem zajmują się specjaliści od chorób zakaźnych.

Groźne dla człowieka drobnoustroje mogą znaleźć się na sierści, łapach czy pazurach nawet najbardziej wypielęgnowanych psów i kotów. Stąd też każda zabawa, w której domowy zwierzak przerwie ciągłość naskórka, powinna wymagać dokładnego umycia rąk i dezynfekcji powstałej rany czy zadrapania. Jeżeli nie ma na miejscu wody utlenionej, bo np. do skaleczenia doszło na spacerze, wystarczy obficie przepłukać ranę bieżącą wodą.

Zoonozy – wykaz

Jest wiele chorób, które mogą się przenieść ze zwierząt na człowieka. Wykaz zoonoz rozpoczyna toksoplazmoza, wywołana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Pośrednim żywicielem pasożyta są głównie ssaki (w tym człowiek), ale ostatecznym jest kot domowy (i inne kotowate). Stąd też do zakażenia może dojść np. przez kontakt z jego odchodami podczas codziennego sprzątania kuwety. Toksoplazmoza przenosi się również drogą kropelkową i przez zjedzenie zakażonego mięsa owiec, bydła czy ptactwa. Niebezpieczne jest niepasteryzowane mleko od zakażonych kóz. Jest to choroba szczególnie niebezpieczna dla ciężarnych, ponieważ może przenieść się na płód. Nie oznacza to, że kobieta, która dowiedziała się, że jest w ciąży, ma od razu pozbyć się kota z domu, ale wskazane jest dbanie o odpowiednią higienę.

Częstym zakażeniem wśród dzieci jest toksokaroza, czyli zoonoza pasożytnicza, do której dochodzi przez glisty pochodzenia zwierzęcego (zwłaszcza glistę psią i kocią). Ich jaja często znajdują się w piaskownicach zanieczyszczonych przez zwierzęta, ale także na nieumytych warzywach. Aby doszło do groźnego zakażenia, do organizmu człowieka musi dostać się dużo larw, co jest sytuacją bardzo rzadką, aczkolwiek nie niemożliwą. Jego objawami są kaszel, osłabienie i podwyższona temperatura, czyli symptomy charakterystyczne także dla przeziębienia. Jednak larwy mogą przedostać się do płuc, wątroby czy oczu, a ich obecność w tych narządach jest już bardzo niebezpieczna.

Od zainfekowanych chlamydiami ptaków, głównie egzotycznych papug, ale także gęsi, kanarków czy mew człowiek może zarazić się ornitozą. Bakterie znajdują się głównie w kurzu, który pokrywa pióra ptaków i ich odchody. Niebezpieczne jest też dziobnięcie ptaka, które powoduje przerwanie ciągłości naskórka. Infekcja przypomina objawami zapalenie płuc – pojawia się gorączka, kaszel, ból gardła i bóle mięśniowe.

Jedną z niebezpieczniejszych zoonoz jest wścieklizna, którą najczęściej przenoszą na człowieka chore psy domowe, ale także lisy, wiewiórki, szczury i inne gryzonie. Ta choroba wirusowa postępuje bardzo szybko (trwa 2 do 6 dni) i w przypadku braku pomocy medycznej prowadzi do śmierci. Stąd też przy kontaktach z dzikimi zwierzętami wymagane jest odpowiednie szczepienie.

Antropozoonozy

Do chorób określanych jako antropozoonozy zaliczana jest borelioza, którą przenoszą kleszcze. Następstwem ich ugryzienia jest też zagrażające życiu zapalenie opon mózgowych. Nie każdy pajęczak jest zakażony, ale pogryziona osoba nie jest w stanie tego sprawdzić aż do czasu wykonania badania lub wystąpienia objawów chorobowych. W początkowej fazie borelioza przypomina grypę. Zdarza się, że symptomów nie poprzedza rumień wokół ukąszenia. Ponadto schorzenie może rozwijać się w utajeniu przez wiele lat. Znacznie szybciej pojawiają się objawy zapalenia opon mózgowych, które powoduje problemy neurologiczne.

W przypadku częstego przebywania w lesie wskazana jest ostrożność – odpowiedni ubiór i stosowanie preparatów odstraszających pajęczaki, a po powrocie ze spaceru skrupulatne obejrzenie własnego ciała. Przed zapaleniem opon mózgowych chroni szczepionka, ale niestety nadal nie ma skutecznego środka zapobiegającego boreliozie.

Człowiek narażony jest również na szczurzą gorączkę, wywoływaną przez bakterie, których gryzonie są nosicielami. Zakażenie jest wynikiem pogryzienia i objawia się nawracającym bólem stawów, obrzękiem węzłów chłonnych, gorączką i wysypką.