Ziarniniak obrączkowaty, z łac. Granuloma annulare, to twarde, wyniosłe wykwity skórne o gładkiej powierzchni. Mają barwę skóry, a ich nazwa wywodzi się od zjawiska obrączkowatych układów, jakie tworzą. Ziarniniak obrączkowaty ustępuje samoistnie, nie pozostawiając blizn. Zmiana nie wykazuje tendencji do rozpadu czy owrzodzenia.

Ziarniniak obrączkowaty: przyczyny

Ziarniniak obrączkowaty jest chorobą skóry, charakterystyczną dla dorosłych osób, w szczególności dla kobiet. Zdarza się jednak, że atakuje dziecko. Niekiedy zmiany (na ogół wysiewne) są związane z przyjmowanymi lekami. Chorobą, której często towarzyszy ziarniniak obrączkowaty, jest cukrzyca. Może on również występować z chorobami trzustki. Nie poznano dotąd konkretnego mechanizmu tłumaczącego zależność między występowaniem ziarniniaka obrączkowatego a cukrzycą czy chorobami trzustki. U niektórych badanych osób wykazuje się niskie miano przeciwciał przeciwjądrowych i przeciwtarczycowych.

Istnieje teoria, według której ziarniniak obrączkowaty jest odczynem typu opóźnionego, w którym lizosomalne enzymy, uwalniane z makrofagów, przyczyniają się do degradacji kolagenu. Nie ma jednak wiarygodnych danych potwierdzających immunologiczne podłoże tego schorzenia

Objawy ziarniniaka obrączkowatego

Ziarniniak obrączkowaty jest związany przede wszystkim ze zmianami skórnymi. Może się zdarzyć, że guzki pojawiają się w tkance podskórnej, najczęściej jednak ograniczają się do powierzchni skóry. Nie występują pojedynczo, tylko tworzą skupiska, zlewające się ze sobą, a następnie tworzące obrączkowate, czyli kuliste, twory. Najczęściej ziarniniak obrączkowaty zlokalizowany jest na grzbietach rąk i stóp, choć tak naprawdę zmiany skórne mogą znajdować się wszędzie.

Istnieje kilka odmian ziarniniaka obrączkowatego:

• podskórna – guzki lokalizują się w okolicach stawów, podskórnie; jest to odmiana dotycząca przede wszystkim dzieci;
  
• mnoga – ziarniniak obrączkowaty rozsiany jest na kończynach, tułowiu i twarzy;
  
• rumieniowa – rozsiane wykwity o charakterze grudkowo-rumieniowym; czasami obecna komponenta naczyniowa, szczególnie u osób chorych na cukrzycę; zmiany są zazwyczaj płaskie, a nie guzowate;
  
• Granuloma annulare perforans – rozpadające się zmiany z tendencją do powstawania drobnych owrzodzeń.
  

Zmiany skórne są jedynym objawem ziarniniaka obrączkowatego. Przebieg choroby jest przewlekły. Rozpoznanie opiera się na zidentyfikowaniu guzków w układzie obrączkowatym w kolorze otaczających ich skóry. Badaniem pozwalającym na ostateczną diagnozę jest analiza histopatologiczna.

Ziarniniak obrączkowaty – leczenie

Główną metodą leczenia ziarniaków obrączkowatych jest zamrażanie ich płynnym azotem lub dwutlenkiem węgla. Czasami zdarza się, że wykonuje się biopsję, po której nawet odległe zmiany znikają. Alternatywne metody leczenia to opatrunki zamknięte z odsłanianiem skóry zdrowej, z użyciem kortykosteroidów o średniej lub dużej mocy (betametazon, dermovate), a także wstrzyknięcia doogniskowe triamcinolonu.

Ziarniniak obrączkowaty rozsiany powinien być leczony małymi dawkami kortykosteroidów lub sulfonów stosowanych doustnie. Bardzo dobre wyniki leczenia przynosi zastosowanie witaminy E zarówno doustnie, jak i w maści.

Ziarniniak obrączkowaty a inne choroby: różnicowanie

Jak większość dermatoz, czyli chorób skóry, ziarniniak obrączkowaty powinien być różnicowany z innymi stanami chorobowymi. Może być również mylnie rozpoznany.

Pierwszym stanem, z jakim należy ziarniniaka obrączkowatego różnicować, jest liszaj płaski obrączkowaty. Zmiany w przypadku liszaja są zdecydowanie bardziej płaskie, dodatkowo obecny jest świąd, którego nie ma przy ziarniniaku obrączkowatym. Wykwity mają inne umiejscowienie, jednak przede wszystkim różnice dotyczą obrazu histologicznego.

Kolejnym stanem chorobowym skóry do różnicowania z ziarniniakiem obrączkowatym są guzki okołostawowe, które różnią się umiejscowieniem, ponieważ te występują wyłącznie w okolicy stawów. Usadowione są głębiej niż zmiany ziarniniakowe, podstawą rozpoznania jest badanie histopatologiczne.

Sarkoidoza obrączkowata również może imitować ziarniniaka. Guzki jednak są w jej przypadku ciemniejsze, sinobrunatne, a co najważniejsze – pojawiają się zmiany narządowe.

Ostatnim stanem koniecznym do różnicowania jest Necrobiosis lipoidica lokalizująca się na podudziach. Są to zlewne ogniska z bliznowaceniem i przeświecaniem naczyń krwionośnych w części środkowej. Badanie histopatologiczne w tym przypadku może wykazywać duże podobieństwo.