Zespół Pfeiffera to rzadkie schorzenie uwarunkowane genetycznie, które jest dziedziczone autosomalnie dominująco. Występuje u zaledwie 1 dziecka na ponad 100000 urodzeń, na równi u dziewczynek i chłopców. Jego cechą charakterystyczną jest przedwczesne zespolenie kości czaszki, które uniemożliwia prawidłowy rozwój mózgu.

Chorobę Pfeiffera dzieli się na 3 typy, zależnie od objawów klinicznych. Podział opracował w 1993 roku amerykański genetyk – Michael Cohen. Klasyfikację tę nadal stosuje się w literaturze medycznej. Niestety zespół Pfeiffera jest nieuleczalny. Jego objawy łagodzi się, aby poprawić choremu komfort życia.

Czym jest zespół Pfeiffera?

Zespół Pfeiffera jest rzadkim i nieuleczalnym schorzeniem genetycznym występującym u zaledwie 1 dziecka na ponad 100000 urodzeń. Nie jest uwarunkowany płcią, ponieważ dziewczynki chorują na równi z chłopcami. Przyczyną jego powstania jest mutacja w genach FGFR1 (na chromosomie 8p11.2-p11) i FGFR2 (na chromosomie 10q26) odpowiedzialnych za proces sygnalizacji komórkowej. Pod jej wpływem czas wysyłania sygnałów do komórki ulega wydłużeniu, co skutkuje dojrzewaniem komórek kostnych w jeszcze rozwijającym się zarodku i tym samym przedwczesnym zespoleniem kości w czaszce, rękach i stopach. Prowadzi to do zaburzeń rozwoju mózgu i innych narządów.

Zobacz także: Badania genetyczne z krwi lub ze śliny – na czym polegają?

Choroba Pfeiffera została odkryta w 1964 roku. Po raz pierwszy opisał ją niemiecki genetyk – Rudolf Pfeiffer, który zbadał dziecko z anomaliami czaszki i kończyn urodzone w trzypokoleniowej rodzinie, w której podobne objawy występowały aż u 7 osób. Dalsze badania wykazały, że jest ona przenoszona w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że dziedziczy się ją jednogenowo. Schorzenie można wykryć już w 2 trymestrze ciąży, ponieważ na obrazie ultrasonografu widoczne są deformacje czaszki, kończyn i narządów wewnętrznych. Na podstawie tych badań amerykański genetyk – Michael Cohen zaproponował w 1993 roku podział schorzenia na 3 typy. Nadal obowiązuje on w literaturze medycznej.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o chorobach rzadkich:

Klasyfikacja zespołu Pfeiffera

Klasyfikacja zespołu Pfeiffera na podstawie ustaleń Michaela Cohena obejmuje 3 typy zależnie od nasilających się objawów, a dokładnie:

• zespół Pfeiffera typu 1 – nazywany typem klasycznym, objawiający się stosunkowo łagodną deformacją czaszki u niemowląt (brachycefalią), niedorozwojem środkowej części twarzy (hipoplazją) i nieprawidłowościami w budowie dłoni i stóp. W postaci klasycznej choroby nie obserwuje się zaburzeń umysłowych. Rokowanie w typie 1 jest pomyślne;

• zespół Pfeiffera typu 2 – charakterystyczną cechą tej postaci choroby jest deformacja czaszki, która wyglądem przypomina trójlistną koniczynę. U dziecka zauważalny jest nasilony wytrzeszcz gałek ocznych, nieprawidłowości w budowie rąk i stóp, synostoza (zrost kości) lub ankyloza łokci (włókniste zesztywnienie, którego skutkiem jest unieruchomienie stawu). Maluch jest też opóźniony w rozwoju i boryka się z szeregiem powikłań neurologicznych. Szanse na przeżycie w przypadku typu 2 są bardzo niskie. Średnia długość życia waha się w przedziale od kilku dni do kilku miesięcy;

• zespół Pfeiffera typu 3 – objawy typu 3 choroby są takie same jak w typie 2, ale u dziecka nie stwierdza się deformacji czaszki.

Granice pomiędzy typami nie są sztywne. U niektórych dzieci zespół Pfeiffera może się objawiać pod postacią fenotypu pośredniego.

Zobacz także: Choroby genetyczne – jak powstają, które dotykają dzieci, a które dorosłych?

Diagnostyka zespołu Pfeiffera

Rozpoznanie choroby Pfeiffera może nastręczać trudności, ponieważ niektóre symptomy przypominają inne schorzenia genetyczne. Diagnostyka opiera się nie tylko na różnicowaniu. Kluczowym elementem są badania genetyczne na obecność mutacji FGFR1 (ekson 7), FGFR2 (ekson 8 i 10) i FGFR3 (ekson 7). Testy przeprowadza się na krwi żylnej lub ślinie. Czas oczekiwania na wynik wynosi od 10 do 15 dni roboczych. Koszt badań jest wysoki. To wydatek rzędu 400–500 złotych za sprawdzenie sekwencji jednego genu.

Zespół Pfeiffera różnicuje się z innymi schorzeniami uwarunkowanymi genetycznie, takimi jak zespoły Aperta, Muenkego oraz Beare-Stevensona. Podobny do Pfeiffera jest również zespół Crouzona, ale w jego przebiegu nie występują anomalie rąk i stóp.

Kiedy warto wykonać badania genetyczne? Dowiesz się tego z filmu:

Leczenie zespołu Pfeiffera. Jaka jest średnia długość życia przy tym schorzeniu?

Zespół Pfeiffera jest nieuleczalny. Można jedynie łagodzić jego objawy, co poprawia komfort życia chorego. Rodzaj terapii jest uwarunkowany fenotypem. Jedną z metod jest operacja chirurgiczna polegająca na rekonstrukcji kości czaszki, ale do osiągnięcia zamierzonych efektów potrzeba wielu takich zabiegów. Pierwszą operację można przeprowadzić w wieku 3 miesięcy. Wykonanie zabiegu może złagodzić symptomy wodogłowia i pomoże zniwelować wytrzeszcz oczu, lecz jest to możliwe jedynie w typie 1.

Fenotyp 2 i 3 choroby Pfeiffera rokuje niekorzystnie. Nie można zlikwidować wielu wad rozwojowych ani farmakologicznie, ani chirurgicznie. Średnia długość życia chorych z tym fenotypem wynosi od kilku dni do kilku miesięcy.

Bibliografia:

1. Vogels A., Fryns J-P., Pfeiffer syndrome, Orphanet Journal of Rare Diseases, 2006 (1:19).