Diagnostyka zespołu mięśnia gruszkowatego wykorzystuje badania obrazowe oraz szereg testów funkcjonalnych służących wykluczeniu podobnych objawów schorzeń układu mięśniowo-nerwowego kończyny dolnej, w celu ustalenia odpowiedniego postępowania usprawniającego. Leczenie zespołu mięśnia gruszkowatego wykorzystuje głównie metody postępowania zachowawczego, m.in. rehabilitację – w tym ćwiczenia i fizykoterapię, masaże i farmakoterapię.

Polecamy: Rwa kulszowa, czyli popularne korzonki: przyczyny, objawy, leczenie i rehabilitacja tego schorzenia

Zespół mięśnia gruszkowatego

Zespół mięśnia gruszkowatego, zwany również rwą gruszkowatą, to zbiór objawów charakterystycznych dla wzmożonego napięcia włókien mięśnia i wywołania jego patologicznym stanem podrażnienia nerwu kulszowego przebiegającego w bezpośrednim sąsiedztwie brzuśca mięśnia. Charakteryzuje się dolegliwościami bólowymi w okolicach swojego położenia, tzn. pomiędzy drugim a czwartym kręgiem kości krzyżowej, otworem kulszowym większym a wierzchołkiem krętarza większego kości udowej, z tendencją do promieniowania wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego przez pośladek do kończyny dolnej.

Ćwiczenia na zespół mięśnia gruszkowatego oraz intensywna fizykoterapia w znacznym stopniu wspierają uwolnienie struktur nerwowych, powrót sprężystości włókien mięśniowych i ustąpienie uciążliwych objawów schorzenia. Zaniechane leczenie zespołu mięśnia gruszkowatego może prowadzić do przewlekłych zespołów bólowych obręczy biodrowej, trwałego ucisku i bliznowacenia nerwu kulszowego, a ostatecznie może stać się przyczyną jego porażenia.

Polecamy: Ból nerwu kulszowego – co go powoduje? Co robić, gdy wystąpi?

Czym jest rwa kulszowa? Jak wygląda leczenie? Zobaczcie na filmie:

Zespół mięśnia gruszkowatego – przyczyny

Etiologia zespołu mięśnia gruszkowatego jest bardzo rozległa, ze względu na rozbudowaną anatomię okolicy ciała, w której znajduje się mięsień gruszkowaty oraz specyficzny przebieg nerwu kulszowego w okolicy mięśnia, tzn. nerw może przebiegać tuż pod mięśniem lub przechodzić przez jego brzusiec, dzieląc go na dwie części, co zwiększa ryzyko uszkodzenia jego włókien na skutek wszelkich zmian trwających w obrębie mięśnia, np. skrócenie włókien i stany zapalne mięśnia gruszkowatego, uszkodzenie struktur okołomięśniowych, uraz mechaniczny.

Wśród innych przyczyn zespołu mięśnia gruszkowatego wyróżnia się zmiany przeciążeniowe mięśnia wynikające z siedzącego stylu życia, wad postawy i błędów treningowych, np. nieprawidłowe wzorce ruchowe, dysharmonia mięśniowa. Zespół mięśnia gruszkowatego może być też efektem innych schorzeń, np. uszkodzeń krążka międzykręgowego.

Zespół mięśnia gruszkowatego – objawy

Poza dolegliwościami bólowymi w pośladku i na bocznej powierzchni uda z tendencją do promieniowania wzdłuż kończyny dolnej oraz nasilające się podczas długotrwałego siedzenia, stania i leżenia, wstawania, kucania czy wchodzenia po schodach, do grupy objawów schorzenia zalicza się m.in.:

• parestezje sięgające nawet stopy,
• tkliwość palpacyjną pośladka,
• ograniczenie rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym,
• ustawienie spoczynkowe stawu biodrowego w rotacji zewnętrznej z predyspozycjami do powstania przykurczu mięśnia gruszkowatego i rozwinięcia się asymetrii kończyn dolnych, co często mylnie kojarzone jest z zablokowaniem stawu krzyżowo-biodrowego,
• ból podczas wypróżniania.

Polecamy: Staw biodrowy – budowa. Skąd się bierze ból w pośladku lub pachwinie?

Zespół mięśnia gruszkowatego – diagnostyka

Diagnostyka zespołu mięśnia gruszkowatego polega na wykluczeniu chorób o podobnych objawach, np. stenozy kanału kręgowego czy dyskopatii. W tym celu wykonuje się szereg badań obrazowych, np. RM kręgosłupa lędźwiowego oraz testy funkcjonalne, m.in. test Freiberga na zespół mięśnia gruszkowatego, gdzie pacjentowi w leżeniu tyłem terapeuta ustawia biernie kończynę dolną w rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym przy wyprostowanym kolanie, wywołując kompresję nerwu kulszowego przez mięsień gruszkowaty i prowokowanie dolegliwości bólowych. Ból bocznej strony pośladka i uda świadczy o dodatnim wyniku badania.

Polecamy: Ćwiczenia na rozciąganie kręgosłupa. Jakie rozciągać kręgosłup lędźwiowy, piersiowy i szyjny?

Jak leczyć zespół mięśnia gruszkowatego?

Leczenie schorzenia skupia się na uwolnieniu nerwu kulszowego, zmniejszeniu stanu zapalnego mięśnia i wzmożonego napięcia jego włókien. W tym celu polecana jest przede wszystkim rehabilitacja zespołu mięśnia gruszkowatego, uwzględniająca m.in.:

• zabiegi fizykalne, m.in. miejscową krioterapię, elektroterapię, ultradźwięki,
• masaż poprzeczny mięśnia gruszkowatego,
• ćwiczenia rozciągające mięsień gruszkowaty i kręgosłup lędźwiowy oraz rozluźnianie rotatorów, prostowników i odwodzicieli stawu biodrowego po stronie zespołu,
• terapię mięśniowo-powięziową oraz rozprężanie punktów spustowych,
• kinesiotaping pośladka i stawu biodrowego.

Leczenie zespołu mięśnia gruszkowatego często uzupełnia się o farmakologię przeciwbólową i przeciwzapalną. W przypadku braku efektywności rehabilitacji wprowadza się metody inwazyjne, uwalniające struktury mięśnia gruszkowatego, np. poprzez nacięcie jego włókien.

Bibliografia:

1. K. Zaworski, „Terapia manualna w diagnozowaniu i leczeniu zespołu mięśnia gruszkowatego – studium przypadku”, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 2, Wydawnictwo Instytutu Medycyny Wsi, Lubin.