Zespół Gerstmanna, czyli inaczej zespół tętnicy kątowej lub zespół zakrętu kątowego, to zespół różnych objawów neurologicznych wynikających z uszkodzenia płata ciemieniowego, zakrętu nadbrzeżnego i zakrętu kątowego. Może być efektem udaru (niedokrwienia), powstałego na skutek zablokowania przepływu krwi przez tętnicę kątową mózgu.
Zespół Gerstmanna – co to jest?
Zespół Gerstmanna, inaczej określany jako zespół tętnicy kątowej, został po raz pierwszy opisany przez Josefa Gerstmanna w 1924 r. Nie jest to jednostka chorobowa, lecz zespół objawów klinicznych, wynikających z ogniska niedokrwiennego i uszkodzenia płata ciemieniowego w mózgu w obrębie półkuli dominującej. Każdy obszar w mózgu człowieka odpowiedzialny jest za prawidłowe funkcjonowanie różnych zmysłów, czucia czy motoryki ciała.
Płat ciemieniowy najczęściej ulega uszkodzeniu na skutek niedokrwienia. Dzieli się go na kilka obszarów. Te zlokalizowane tuż za bruzdą środkową mózgu odbierają i przetwarzają bodźce zmysłowe. Zakręt zaśrodkowy płata ciemieniowego, tzw. pierwszorzędowa kora ciemieniowa, odpowiada za odbiór bodźców czuciowych. Ku tyłowi od zakrętu zaśrodkowego znajduje się drugorzędowa kora kojarzeniowa, która nadaje wrażeniom czuciowym bardziej złożony charakter. Jest to obszar, dzięki któremu człowiek potrafi rozpoznawać przedmioty za pomocą dotyku.
Trzeciorzędowa kora kojarzeniowa płata ciemieniowego znajduje się na pograniczu skroniowo-ciemieniowo-potylicznych obszarów mózgu. To właśnie tu mieści się zakręt kątowy i nadbrzeżny. Obszar ten jest odpowiedzialny za orientację przestrzenną (również w odniesieniu do własnego ciała i jego poszczególnych części), za planowanie, możliwość wykonywania wieloetapowych ruchów dowolnych, ekspresję mowy, umiejętność nazywania. Uszkodzenie tego obszaru w obrębie półkuli dominującej wywołuje właśnie zespół objawów określany mianem zespołu Gerstmanna.
Charakterystyka objawów zespołu Gerstmanna
Zespół Gerstmanna obejmuje następujące objawy:
- agnozja – niemożność rozpoznania palców własnej ręki,
- agrafia – utrata zdolności pisania i literowania,
- aleksja – utrata umiejętności czytania,
- akalkulia – utrata zdolności liczenia i „posługiwania się” liczbami,
- afazja amnestyczna – upośledzenie nazywania przedmiotów i zjawisk (w tej odmianie afazji chory nie potrafi nadać obiektowi konkretnej nazwy, jednak jest w stanie opisać, do czego dana rzecz służy),
- trudność w rozróżnieniu strony prawej i lewej,
- mikro- lub makrosomatognozja – odczuwanie własnych części ciała jako nienaturalnie małe lub nienaturalnie duże.
Leczenie zespołu Gerstmanna
Nie można mówić o metodzie leczenia zespołu Gerstmanna, ponieważ nie jest to konkretna choroba, a szereg objawów uszkodzenia obszaru mózgu odpowiedzialnego za niektóre funkcje. Leczenie zależy więc od przyczyny, która wywołała objawy. Najczęściej uszkodzenie obszaru ciemieniowo-skroniowo- potylicznego półkuli dominującej wynika z udaru, czyli uszkodzenia mózgu na skutek jego niedokrwienia (udar niedokrwienny).
Postępowanie, leczenie i rokowanie zależą od rozległości ogniska udarowego, wieku pacjenta, czasu rozpoznania i podjęcia interwencji medycznej. Nie można przewidzieć stopnia powrotu niektórych funkcji mózgu po jego uszkodzeniu. Odpowiednia rehabilitacja i leczenie nie zawsze pozwalają na ich całkowite przywrócenie.