Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego lub tylnego to częsty uraz sportowców oraz osób uprawiających narciarstwo. Powstająca niestabilność stawu grozi nie tylko upośledzeniem sprawności fizycznej i ograniczeniem ruchów, ale też powstaniem zmian zwyrodnieniowych, które mogą być przyczyną poważnych dolegliwości.
Zerwane więzadło krzyżowe – objawy i mechanizm powstawania urazu
Zerwanie więzadła krzyżowego powstaje najczęściej podczas ruchu wykonywanego z dużym obciążeniem kończyny dolnej. Zdarza się najczęściej u narciarzy, osób uprawiających sporty kontaktowe (piłka nożna, koszykówka, zapasy) albo siłowe (podnoszenie ciężarów, rzut młotem). Inną typową przyczyną są urazy komunikacyjne (skutki potknięcia o krawężnik, ześlizgnięcia się nogi ze stopnia, skręcenia kolana wskutek zablokowania stopy).
Więzadło krzyżowe przednie ulega uszkodzeniu podczas nagłego skręcenia podudzia przy zgiętym stawie kolanowym. Typowym momentem powstania urazu jest nagłe zatrzymanie się lub zmiana kierunku ruchu w biegu, starcie z przeciwnikiem na boisku, nieprawidłowe odgięcie nogi lub upadek w czasie jazdy na nartach. Uszkodzeniu więzadła często towarzyszy rozerwanie lub częściowe zmiażdżenie łąkotek (nieprawidłowo nazywanych łękotkami). Są to chrzęstne, płaskie struktury rozdzielające powierzchnie stawowe kości udowej i piszczelowej, ułatwiające ruchy i zmniejszające opory w stawie.
Urazy więzadła krzyżowego tylnego powstają przy nagłym przeproście kolana (poślizgnięcie się, upadek, skok z wysokości na wyprostowane nogi, faul w czasie gry). Ten element stawu ulega zerwaniu znacznie rzadziej niż więzadło przednie.
Objawy uszkodzenia jednego lub obu więzadeł sprawiają, że poszkodowany szybko zgłasza się do lekarza. W chwili doznania urazu pojawia się intensywny ból, próby obciążania kończyny (nawet ciężarem własnego ciała) powodują jego dodatkowe nasilenie. Chory nie jest najczęściej w stanie ani zgiąć mocno nogi w kolanie, ani całkowicie jej wyprostować. Ma wrażenie, że noga „ucieka”, wygina się nieprawidłowo albo że staw się zablokował. W późniejszej fazie pojawia się obrzęk, kolano ma podwyższoną ciepłotę. Może pojawić się powiększający się stopniowo krwiak. Utrudnienia w poruszaniu się są większe. Jama stawu może wypełnić się krwią lub płynem przesiękowym, co może zmniejszyć natężenie bólu.
Uszkodzenia więzadeł dzieli się na 3 stopnie:
- naciągnięcie,
- naderwanie,
- zerwanie.
Lekarz rozpoznaje zerwanie więzadeł dzięki badaniu klinicznemu, w trakcie którego często obserwuje się tzw. objaw szufladkowy (ruchomość piszczeli względem kości udowej w kierunku przednio-tylnym, przy nodze zgiętej w kolanie o 90o). Rozpoznanie potwierdza się ultrasonografią, rezonansem magnetycznym albo diagnostyczną artroskopią (oglądaniem wnętrza kolana za pomocą wprowadzonego do stawu układu optycznego).
Uraz więzadła krzyżowego
Uraz kolana wymaga szybkiej interwencji jeszcze przed dotarciem do chirurga. Kończynę należy unieruchomić, najlepiej szyną, w pozycji komfortowej dla chorego, czyli najczęściej w lekkim zgięciu. Staw powinien być obłożony lodem i dość mocno obandażowany. Zabezpieczoną w ten sposób nogę należy unieść. Wszystkie te działania zmierzają do ograniczenia skutków urazu. Trzeba pamiętać, że krew znajdująca się w torebce stawowej jest czynnikiem wywołującym zmiany zapalne, które bardzo łatwo przekształcają się w zwyrodnienie kolana.
Zerwane więzadło krzyżowe – leczenie bez operacji
W przypadku zerwania więzadła krzyżowego jedynym zalecanym postępowaniem jest zabieg operacyjny. Leczenie zachowawcze prowadzi się w przypadku naciągnięcia lub naderwania więzadła. Polega ono na odbarczeniu krwiaka stawu kolanowego (odessaniu krwi po nakłuciu stawu igłą), schładzaniu, bandażowaniu, nałożeniu ortezy stabilizującej kończynę i wczesnym wdrożeniu rehabilitacji.
Leczenie operacyjne zerwanego więzadła krzyżowego
Obecnie zaleca się jak najszybsze wykonanie zabiegu rekonstrukcyjnego więzadeł. Jest to ważne o tyle, że brak stabilności kości wchodzących w skład stawu powoduje nieprawidłowe ich ustawienie, możliwość uciskania lub obcierania otaczających struktur. Prowadzi to do nieodwracalnych zmian zwyrodnieniowych w stawie.
Zabieg polega na zszyciu zerwanego więzadła (o ile warunki na to pozwalają) lub zrekonstruowaniu go z użyciem specjalnych, bardzo wytrzymałych taśm, które wszywa się w więzadło, przywracając mu ciągłość.
Rehabilitacja po zerwaniu więzadła krzyżowego
Staw kolanowy może odzyskać po urazie pełną sprawność, jeśli rehabilitację wdroży się wcześnie i jeśli będzie ona w profesjonalny sposób kontynuowana przez kilka miesięcy. Chory musi do czasu całkowitego wyleczenia korzystać z ortezy – aparatu stabilizującego, który uniemożliwia nieprawidłowe ruchy kolana i zabezpiecza przed odnowieniem urazu.
Ćwiczenia są początkowo pasywne – ruchy kolana wykonuje masażysta lub specjalny automat. W następnej fazie chory ćwiczenia wykonuje siłą własnych mięśni (początkowo mogą one być wspomagane). Ważnym elementem usprawniania jest ćwiczenie mięśni kończyny dolnej, co pozwala na zwiększenie ich siły i uzyskanie lepszej stabilizacji kolana.