Żel plemnikobójczy i inne tego typu produkty cieszą się w Polsce sporym powodzeniem, szczególnie wśród kobiet młodszych oraz lepiej wykształconych. Preparaty są łatwo dostępne, dość tanie i – w przeciwieństwie do hormonalnych środków antykoncepcyjnych – nie wymagają recepty od lekarza.

Jednak warto też pamiętać, że żel, globulki, pianka czy kremy plemnikobójcze nie są tak skuteczne, jak inne metody zapobiegania ciąży. W skali Pearla ich skuteczność ocenia się od 6 (gdy przestrzegane są wszystkie zasady i zalecenia użytkowania) do 26 (stosowanie typowe). To oznacza, że wśród 100 kobiet wykorzystujących żel plemnikobójczy u 6–26 dochodzi do zapłodnienia. Dla porównania: skuteczność prezerwatywy to 3–7, natomiast hormonalnych środków antykoncepcyjnych – 0,2–1,4.

Żel plemnikobójczy – działanie

Żel plemnikobójczy, ale również inne dostępne na rynku tego typu środki, zwane spermicydami, mają podobny skład, oparty zazwyczaj na nonoksynolu – substancji chemicznej o działaniu zbliżonym do detergentu. Po wytrysku nasienia preparat unieruchamia i dezaktywuje plemniki, pokrywając cienką warstwą ich witki, a powstająca równocześnie pianka sprawia, że nie mogą one dotrzeć do jajowodu, gdzie doszłoby do zapłodnienia.

Nonoksynol zawarty w żelu plemnikobójczym, globulkach, piance czy kremach nie powoduje uszkodzenia materiału genetycznego. Dzięki temu nie ma niebezpieczeństwa, że zaszkodzi płodowi czy doprowadzi do innych komplikacji, jeśli mimo stosowania środka plemnikobójczego kobieta zajdzie w ciążę.

Działanie preparatów plemnikobójczych polega również czasami na zagęszczeniu produkowanego wewnątrz macicy śluzu szyjkowego, co również utrudnia plemnikom dotarcie do komórki jajowej.

Z uwagi na dość niską skuteczność środków plemnikobójczych zaleca się ich stosowanie w połączeniu z innymi metodami antykoncepcyjnymi, zwłaszcza z prezerwatywą. Używanie żelu plemnikobójczego zwiększa także efektywność produktów działających na zasadzie bariery, czyli diafragmy (mechaniczny środek antykoncepcyjny, który umieszcza się głęboko w pochwie przed stosunkiem seksualnym) lub kapturka dopochwowego (jego zadaniem jest szczelne osłonięcie szyjki macicy i zablokowanie plemnikom dostępu do komórki jajowej).

Zobacz także: Krążek dopochwowy (krążek antykoncepcyjny) – jak go założyć? Skuteczność, skutki uboczne

Żel plemnikobójczy czy globulki?

Wszystkie środki plemnikobójcze działają w podobny sposób, ale niezwykle ważne jest dokładne przestrzeganie zaleceń dotyczących sposobu użycia tego typu preparatów. Szczególnie istotny jest czas ich aplikacji, by zaczęły w odpowiednim momencie działać. Najczęściej zaleca się nałożenie żelu plemnikobójczego, pianki czy kremu lub umieszczenie globulki na 10–15 minut przed spodziewanym wytryskiem. Dla wielu osób bywa to dyskomfortem, szczególnie jeśli trzeba przerwać intymne zbliżenie, by zaaplikować środek antykoncepcyjny. W dodatku, jeżeli do ejakulacji nie doszło, po godzinie trzeba znów powtórzyć cały proces.

Warto pamiętać, że zarówno żel plemnikobójczy, jak i globulki, pianka czy kremy nie chronią przed zarażeniem chorobami wenerycznymi albo wirusem HIV, dlatego nie są zalecane osobom prowadzącym aktywne życie seksualne, a zwłaszcza często zmieniającym partnerów i niemającym pewności, co do ich stanu zdrowia.

Środki plemnikobójcze – skutki uboczne

Żel plemnikobójczy (dostępny także z aplikatorem) jest niewątpliwie wygodną metodą antykoncepcji, mającą sporo innych zalet, m.in. działanie nawilżające, co na pewno docenią kobiety rozpoczynające życie seksualne lub zmagające się z niedoborem naturalnych wydzielin w pochwie. Środki plemnikobójcze rekomendowane są zwłaszcza osobom, które współżyją sporadycznie i ze stałym partnerem, a także nie chcą lub nie mogą stosować hormonalnych metod antykoncepcji. Mogą sprawdzić się np. u kobiet po 45. roku życia, u których ryzyko zapłodnienia i zajścia w ciąże jest znacznie mniejsze niż u młodszych.

Zobacz także: Antykoncepcja w zastrzyku. Wady i zalety zastrzyków zapobiegających zajściu w ciążę

Wadą tych produktów jest dość niska skuteczność, brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, dyskomfort spowodowany koniecznością aplikacji na kwadrans przed wytryskiem, ale również ewentualne dolegliwości wywołanie uczuleniem na składniki żelu plemnikobójczego oraz innych spermicydów. Reakcje alergiczne mogą wystąpić u mężczyzn i kobiet, które czasem skarżą się na pieczenie i uczucie podrażnienia w pochwie. Mikrouszkodzenia jej błony sprzyjają później wnikaniu bakterii, a także innych drobnoustrojów chorobowych, co prowadzi niekiedy do poważnych konsekwencji zdrowotnych.