Osoby leczone przez stomatologów lub chirurgów szczękowych nieraz zetknęły się z pojęciem zdjęcia rentgenowskiego twarzoczaszki (RTG panoramiczne zębów), czyli tzw. pantomogramem. Na czym polega to badanie? Czym różni się od standardowego, wszystkim znanego zdjęcia rentgenowskiego? Dowiedz się, kiedy warto wykonać to badanie i jak się do niego przygotować.

Co to jest zdjęcie pantomograficzne?

Zdjęcie pantomograficzne, czyli tzw. zdjęcie RTG panoramiczne zębów, jest to specjalistyczne badanie stosowane w stomatologii i chirurgii szczękowo-twarzowej. Aparat wykorzystywany do tego badania nazywany jest pantomografem. Jego działanie polega na ruchu głowicy będącej źródłem promieniowania RTG i jednoczesnym ruchem rejestratora. W efekcie uzyskuje się dokładne zdjęcia warstw twarzoczaszki. Uwidaczniają one zęby, a także otaczające tkanki, w tym kości.

Kiedy zaleca się wykonanie badania pantomograficznego?

Przykładowe wskazania do wykonania zdjęcia pantomograficznego to:

• choroby zębów i przyzębia. Trudno jest uwidocznić gołym okiem próchnicę w miejscach styku dwóch zębów czy pod wypełnieniami i koronami protetycznymi. Zdjęcie pantomograficzne pozwala ocenić ubytki próchnicowe niewidoczne podczas podstawowego badania stomatologicznego. Ponadto umożliwia ocenę choroby przyzębia (paradontozę), czyli np. postęp zaniku kości. Wiele chorób zębów dotyczy nie tylko części nad dziąsłem, ale także zmian, np. w obrębie korzeni. Poza tym istnieje możliwość uwidocznienia wszelkich nieprawidłowości, które mogły powstać podczas leczenia stomatologicznego - zaników kości, torbieli, niewypełnionych kanałów;
  
• zabieg ekstrakcji, czyli usunięcia zębów - pantomogram ukazuje dokładny kształt zęba, stosunek do struktur i zębów sąsiadujących;
  
• planowane zabiegi implantacyjne - zdjęcie pantomograficzne pozwala ocenić warunki anatomiczne i dokładnie zaplanować zabieg;
  
• leczenie ortodontyczne - pantomogram pomaga dokładnie ocenić wady zgryzu i zaplanować leczenie;
  
• urazy twarzoczaszki - zdjęcie pantomograficzne jest postępowaniem z wyboru przy urazach żuchwy, szczęki czy samych zębów;
  
• infekcje - pantomogram może być wykorzystywany, aby wykryć ukryte źródło infekcji w jamie ustnej, które może być zagrożeniem podczas zabiegów operacyjnych.
  

Badanie może być wykonane nawet w przypadku braku zębów.

Zobacz także: Choroby dziąseł i przyzębia– objawy i leczenie paradontozy

Jak powinno się przygotować do badania?

Wykonanie zdjęcia pantomograficznego nie wymaga żadnego przygotowania. Robi się je niezależnie od pory dnia, czasu od spożycia ostatniego posiłku czy stanu ogólnego organizmu. Przede wszystkim nie stosuje się tu środków kontrastowych, więc dodatkowe badania nie są wymagane. Wykonanie zdjęcia trwa kilkanaście sekund, zatem jedyne, czego wymaga się od danej osoby, to wytrzymanie w bezruchu krótkiego czasu. 

Badanie opiera się na promieniowaniu rentgenowskim, toteż konieczne jest zdjęcie wszystkich akcesoriów z okolic twarzy - biżuterii, okularów, metalowych spinek itp. Osoba badana otrzymuje ołowiany fartuch, który ma za zadanie ochronić resztę ciała przed szkodliwym wpływem badania rentgenowskiego, a następnie musi stać przy aparacie około 15 sekund. Głowica obraca się wokół głowy, a zdjęcie od razu pojawia się na monitorze. Badanie jest zupełnie bezbolesne.

Jakie są przeciwskazania do wykonania zdjęcia pantomograficznego zęba?

Podczas RTG panoramicznego zębów wykorzystuje się bezpieczne dawki promieniowania, choć nie są one obojętne dla ludzkiego organizmu. Głównym przeciwskazaniem do wykonania zdjęcia pantomograficznego zęba jest ciąża. Wynika to z faktu, że u kobiet ciężarnych nie wykonuje się żadnych badań z użyciem promieniowania rentgenowskiego, dlatego że może być ono szkodliwe dla płodu, a nawet doprowadzić do poważnego uszkodzenia. 

Zdarza się (podobnie jak w przypadku leków niewskazanych w czasie ciąży), że korzyści płynące z wykonania badania są większe niż potencjalne ryzyko dla płodu. Takim wskazaniem może być poważny uraz.

Podsumowanie

Zdjęcie pantomograficzne, czyli RTG panoramiczne zębów, to rutynowe badanie wykorzystywane w stomatologii i chirurgii szczękowo-twarzowej. Wskazań jest wiele. Właściwie w jakimkolwiek procesie leczenia stomatologicznego lekarz może skierować na to badanie, aby chociażby ocenić stan ogólny zdrowia zęba. 

Zdjęcie pantomograficzne jest podstawowym badanie kwalifikującym do zabiegów ekstrakcji zębów zatrzymanych, leczenia protetycznego. Czasami zdarza się, że na zdjęciu pantomograficznym wykryje się zmiany niedające żadnych objawów, a przy tym niewidoczne gołym okiem. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. 

Głównym przeciwwskazaniem jest ciąża.