Niepokój powinny wzbudzić objawy podobne do niestrawności, ból brzucha, mdłości i wymioty. Jeżeli pojawią się po zjedzeniu potrawy przygotowanej z grzybów leśnych, można podejrzewać, że to one są przyczyną zatrucia. Należy ten fakt niezwłocznie zgłosić lekarzowi.

Jakie objawy wywołuje zatrucie grzybami?

Zatrucie grzybami zdarza się szczególnie często w okresie jesiennym i niestety wiele przypadków kończy się śmiercią, dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie symptomów. Charakterystyczne objawy zatrucia grzybami mogą przypominać zwykłą niestrawność. Kiedy w organizmie zaczynają działać toksyny, pojawiają się ból brzucha i nudności, którym mogą towarzyszyć biegunka i wymioty. Toksyny w pierwszej kolejności atakują układ pokarmowy, dlatego pojawiają się dolegliwości gastryczne. Działanie toksyn obejmuje także układ nerwowy i należy zwracać uwagę na objawy towarzyszące, takie jak zaburzenia neurologiczne i halucynacje. Ponadto często przy zatruciu występują:

• obfite poty i zaczerwienienie twarzy,
  
• nagły spadek ciśnienia,
  
• ból głowy i łzawienie,
  
• uczucie gorąca,
  
• zaburzenia widzenia.

Może dojść do zapaści na skutek działania silnych toksyn upośledzających poprawne funkcjonowanie organizmu.

Objawy zależą od ilości zjedzonych grzybów i rodzaju toksyn, jakie się w nich znajdują, stąd też różny jest także czas wystąpienia pierwszych dolegliwości. Przykładowo zjedzenie muchomora sromotnikowego może wywołać objawy zatrucia, które bardzo często kończy się śmiercią, nawet po kilkunastu godzinach od spożycia. Toksyny borowika szatańskiego wywołują symptomy podobne do niestrawności już po upływie od 3 do 5 godzin po zjedzeniu. Natomiast zasłonak rudy, który uszkadza nerki, daje o sobie znać dopiero po upływie dwóch tygodni.

Zatrucie grzybami – rodzaje

Grzyby mogą wywoływać różnego rodzaju zatrucia.

• Cytotoksyczne prowadzą do uszkodzeń komórek narządów wewnętrznych, a w przypadku spożycia muchomora sromotnikowego do skazy krwotocznej i hemolizy krwi. Takie same objawy występują także po spożyciu muchomora wiosennego i jadowitego (od 8 –14 godzin), piestrzenicy kasztanowatej (od 5 –8 godzin), czy zasłonka rudego (od 3 –14 dni). Bardzo często spożycie tych grzybów kończy się śmiercią.
• Zatrucia neurotoksyczne oddziałują na układ nerwowy człowieka. Powodują spowolnienie akcji serca, spadek tętna, zaburzenia oddychania, uczucia gorąca, silny ślinotok, albo podniecenie nerwowe, napady szału, halucynacje, przyspieszenie akcji serca.
• Zatrucia gastryczne wywołują ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy. Pierwsze dolegliwości pojawiają się nagle po 3-5 godzin po zjedzeniu grzybów. Zatrucie ma ostry przebieg i wywołuje nudności, wymioty, ból brzucha i biegunkę. Może także dojść do odwodnienia. Choroba ustępuje zwykle w ciągu 24 godzin i nie prowadzi do uszkodzenia wątroby.
  

Zobacz, czym grozi zatrucie grzybami. Poznaj ciekawe fakty o grzybach!

Zatrucie grzybami – pierwsza pomoc

W przypadku podejrzenia zatrucia grzybami konieczna jest jak najszybsza konsultacja medyczna. Najlepiej jest zabrać ze sobą resztki zjedzonej potrawy lub grzybów. Pierwsza pomoc przy zatruciu grzybami zawsze powinna zostać udzielona przez lekarza. Nigdy nie należy leczyć zatrucia grzybami na własną rękę, ponieważ może to doprowadzić do śmierci. Jedynym postępowaniem przedlekarskim w przypadku podejrzenia spożycia niejadalnych grzybów jest wywołanie odruchów wymiotnych przez podrażnienie tylnej ściany gardła albo spożycia roztworu soli. Należy pamiętać, że nigdy nie należy wywoływać odruchu wymiotnego, jeżeli została spożyta substancja o działaniu drażniącym (kwasy lub zasady). W przypadku niektórych grzybów toksyna działa w ten sposób, że po wczesnych oznakach następuje okres poprawy samopoczucia, po czym pojawiają się główne objawy zatrucia, które często prowadzą do zgonu. Bagatelizowanie pierwszych dolegliwości i stosowanie domowych sposobów leczenia może odebrać szansę na przeżycie.

Zatrucie grzybami – leczenie

W pierwszej kolejności u osoby, która zatruła się grzybami wykonuje się płukanie żołądka. Następnie podaje się dużą ilość węgla aktywnego, który dobrze wiąże trucizny grzybowe. Poza tym prowadzone jest leczenie objawowe wyrównujące niedobory płynowo-elektrolitowe. Niezbędne jest także ustalenie toksyczności grzyba oraz monitorowanie czynności wątroby (sprawdza się stężenie enzymów wątrobowych) oraz krzepliwości krwi (INR). W bardzo ciężkich przypadkach, jeśli doszło do uszkodzenia wątroby, konieczny może być przeszczep narządu. Trzeba sobie zdawać sprawę, że zatrucie grzybami może być bardzo niebezpieczne i w niektórych przypadkach kończy się śmiercią pacjenta.

Które grzyby są mylone najczęściej?

Zbierania grzybów powinny podejmować się tylko te osoby, które mają odpowiednią wiedzę i bardzo dobrze znają się na grzybach. Osoby, które nie mają pewność, czy grzyby, które zebrały są bezpieczne powinny skorzystać z pomocy specjalistów. Można ją uzyskać w najbliższej stacji sanepidu. Do najczęściej mylonych grzybów należą:

• gołąbek zielonawy, gąska zielonka i czubajka kania (jadalne) z muchomorem sromotnikowym (trujący),
• pieczarka (jadalna) z muchomorem wiosennym i muchomorem jadowitym (trujące),
• smardz (jadalny) z piestrzenicą kasztanowatą (trująca),
• zasłoniaki, skórzaki (jadalne) z zasłonakiem rudym (trujący),
• majówka wiosenna (jadalna) ze strzępiakiem ceglastym (trujący),
• borowik szlachetny (jadalny) z goryczakiem żółciowym (trujący).

Czytaj też: Grzyby jadalne i trujące – jak je rozróżnić?

Czy zatrucie grzybami jadalnymi jest możliwe?

Grzyby jadalne również mogą być szkodliwe i do zatrucia nimi dochodzi znacznie częściej niż tymi trującymi. Zatrucie grzybami jadalnymi pojawia się, jeśli zostały one zebrane zbyt wcześnie, zbyt późno lub były zepsute. Przyczyną jest też ich niewłaściwe przechowywanie, np. w plastikowych pojemnikach czy reklamówkach, ponieważ brak powietrza powoduje zaparzenie się grzyba. Dochodzi do ścięcia i rozkładu białka, czego konsekwencją są zatrucia pokarmowe. Ponadto świeżo zebrane okazy bardzo szybko się psują, dlatego nie można ich przechowywać dłużej niż jeden dzień, nawet jeśli są trzymane w lodówce.

Grzybów nie powinno się podawać dzieciom do 8 roku życia i osobom starszym lub takim, u których zdiagnozowano choroby układu pokarmowego. Rośliny te zawierają chitynę, przez co są ciężkostrawne (chityna nie jest trawiona przez żołądek). Ze względu na to należy również dbać o poddanie ich obróbce cieplnej. Przede wszystkim nie można ich spożywać na surowo, nie powinno się odgrzewać potraw kilka razy ani ich wielokrotnie zamrażać. Zdecydowanie nie należy popijać grzybów alkoholem.

Zatrucie grzybami – fakty i mity

Jeżeli pochodzenie grzybów nie jest znane, nie wiadomo, czy są sprawdzone, a przede wszystkim czy są jadalne, należy zrezygnować z ich spożywania. Niektóre trujące grzyby mają, wbrew powszechnej opinii, dobry smak (np. muchomor sromotnikowy) i nie zmieniają barwy po przekrojeniu. Jednym z popularnych domowych sposobów na sprawdzenie, czy grzyb jest jadalny, jest przyłożenie do niego plastra cebuli, który zmienia barwę w kontakcie z toksynami. Jest to częściowo prawda – cebula rzeczywiście ciemnieje, ale nie na skutek styczności z toksynami, a ze związkami siarki, więc test nie świadczy o jadalności. Kolejny mit dotyczy olszówki, która rzekomo traci swoje trujące właściwości po wielokrotnym przegotowaniu. Fakt jest taki, że grzyb pozostaje trujący niezależnie od tego, ile razy zostanie poddany obróbkom termicznym.

Jak zbierać i kupować grzyby?

Najlepiej zbierać dojrzałe grzyby, w tych starych mogą już zachodzić przemiany związków chemicznych i tworzyć się substancje toksyczne, które mogą wywołać zatrucie. Należy wybierać te okazy, które mają dobrze wykształcone charakterystyczne cechy i pozwalają rozpoznać dany gatunek (zabarwienie, pory lub blaszki, obecność pierścienia i pochwy). Nie można zbierać bardzo młodych grzybów. Okaz, który dopiero wyrasta, nie jest jeszcze dobrze wykształcony i łatwo można go pomylić z innym grzybem. Wszystkie gatunki śmiertelnie trujące mają blaszki pod kapeluszem (wśród nich są trujące muchomory, i to niekoniecznie tylko czerwone). W razie jakichkolwiek wątpliwości należy porównać znaleziony okaz z opisem w atlasie grzybów, który warto mieć przy sobie.

Grzyby zbieramy w całości i wrzucamy do przewiewnego koszyka (w torebce foliowej grzyby ulegają zaparzeniu, a obecne w ich ścianach komórkowych ścina się i staje się toksyczne). Po powrocie do domu grzyby szybko oczyszczamy, segregujemy i pozostawiamy w suchym, przewiewnym miejscu. Nie należy spożywać grzybów na noc, bo są ciężkostrawne. Lekarze odradzają spożywanie ich przez kobiety w ciąży i matki karmiące, dzieci, osoby starsze oraz osoby z zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego.

Osoby, które decydują się na kupno grzybów muszą pamiętać, że świeże grzyby, zbierane w warunkach naturalnych, mogą być wprowadzone do obrotu tylko i wyłącznie w sklepach i na targowiskach, zatrudniających klasyfikatorów, czyli osoby posiadające uprawnienia do oceny grzyba i wydawania odpowiedniego dokumentu, czyli atestu.