Zator płynem owodniowym powstaje w wyniku przedostania się płynu do krążenia matki, na co kobieta narażona jest w momencie rozerwania się splotów żylnych szyjki macicy. Leczenie zatoru płynem owodniowym opiera się głównie na resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Co to jest zator płynem owodniowym?
Zator płynem owodniowym (AFE, amnotic fluid embolism) to bardzo rzadkie powikłanie położnicze, które może doprowadzić do tragicznych konsekwencji. Pierwszy przypadek przeszedł do historii na początku XX wieku, a opisany został przez Ricardo Mayera w Brazylii w 1926 roku. Szacuje się, że występuje w granicach 1,9–2,5/100 000 ciąż.
Mechanizm tej patologii nie jest do końca poznany, polega na przedostaniu się do krwiobiegu matki płynu owodniowego, który prawdopodobnie wyzwala reakcję immunologiczną organizmu i powoduje wyrzucenie z komórek czynnych metabolitów. Materiałem zatorowym krwi są elementy znajdujące się w tym płynie: maź płodowa, smółka, skupiska komórek nabłonkowych oraz zakrzepy powstające w wyniku zaburzenia funkcjonowania układu krzepnięcia. Może to prowadzić do powstania mechanizmów obronnych ze strony organizmu kobiety i rozwinięcia się reakcji zapalnej, a nawet wstrząsu anafilaktycznego lub septycznego trudnego do opanowania. W przebiegu tego stanu dochodzi do zagrożenia życia poprzez powstanie nadciśnienia płucnego, niewydolności mięśnia sercowego oraz jego niedokrwienia. Powstające mikrozakrzepy blokują naczynia mikrokrążenia płucnego. Dodatkowo w późniejszym okresie pojawia się koagulopatia ze zużycia – zespół masywnego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (inaczej DIC). Ze względu na przebieg choroby śmiertelność w tym schorzeniu jest bardzo wysoka – sięga ponad 21%.
Zobaczcie, jak przebiega poród naturalny. Fazy porodu naturalnego:
Zator płynem owodniowym – przyczyny
Do zatoru wodami płodowymi może dojść w wyniku jego bezpośredniego kontaktu z rozerwanymi splotami żylnymi znajdującymi się w macicy. Taka możliwość istnieje podczas porodu naturalnego, jak i cięcia cesarskiego, pęknięcia macicy, zabiegu amniotomii, łyżeczkowania macicy po porodzie lub poronieniu oraz w pierwszych godzinach połogu.
Czynnikami ryzyka zwiększającymi możliwość takiego powikłania jest nadmierna czynność skurczowa macicy, ciąża wielopłodowa, konieczność indukcji porodu, inwazyjne zabiegi podczas porodu, wielowodzie, nieprawidłowe łożysko, zakażenie wewnątrzmaciczne, urazy szyjki macicy lub macicy w trakcie porodu. Bardziej narażone na powstanie zatoru płynem owodniowym są również starsze kobiety będące w ciąży, szczególnie te rodzące po raz drugi lub kolejny.
Zator płynem owodniowym – objawy
Rozpoznanie zatoru płynem owodniowym jest bardzo trudne ze względu na to, jak gwałtownie przebiega. Objawy pojawiają się nagle, a kryteria nie są jasne. Nie ma konkretnych badań oraz testów wykrywających z dużym prawdopodobieństwem to schorzenie, a diagnozę stawia się tylko na podstawie całości obrazu klinicznego pacjentki. Głównie objawy zatoru płynem owodniowym to:
- zaburzenia oddychania,
- duszność,
- przyspieszenie akcji serca,
- obwodowe zasinienie powłok skóry,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- utrata przytomności,
- trudne do opanowania krwawienia z błon śluzowych oraz ran poporodowych,
- drgawki,
- zatrzymanie akcji serca,
- zgon,
- nagłe pogorszenie się stanu płodu, jeśli zator wystąpił jeszcze w trakcie ciąży.
Pewne rozpoznanie choroby osiąga się dopiero po śmierci pacjentki w badaniu patologicznym. U kobiet, które przeżyły, często rozwijają się powikłania neurologiczne.
Zator płynem owodniowym – leczenie
Temu zagrażającemu stanowi życia ciężarnej kobiety zatorowi nie można zapobiec ani go przewidzieć. Jedynym możliwym postępowaniem w przypadku powstania zatoru płynem owodniowym jest leczenie objawowe i monitorowanie oraz podtrzymywanie parametrów życiowych pacjentki – ciśnienie, saturację, czynność serca, wydalanie moczu. Kobieta zostaje zwykle umieszczona na Oddziale Intensywnej Terapii. Często konieczne jest podjęcie akcji ratunkowej w postaci resuscytacji krążeniowo-oddechowej poprzez intubację i wentylację 100% tlenem, podawanie płynów, leków podtrzymujących obieg krwi, a po zatrzymaniu krążenia prowadzi się akcję reanimacyjną. Dodatkowo uzupełnia się objętość krwi krążącej oraz przeciwdziała się koagulopatii, podając preparaty krwi oraz czynniki krzepnięcia.
Bibliografia:
1. E. Nowacka, Stany zagrożenia życia w położnictwie, „Anestezjologia Intensywna Terapia”, 4/2004, s. 286–292.
2. Wytyczne ESC dotyczące rozpoznawania i postępowania w ostrej zatorowości płucnej w 2014 roku.