Trzustka spełnia dwa ważne zadania w organizmie: dostarcza do układu pokarmowego enzymy, które są niezbędne w procesie trawienia tłuszczów, węglowodanów i białek, a także produkuje hormon: insulinę. Nie sposób wyobrazić sobie sprawnego działania organizmu bez pracy trzustki. Zapalenie trzustki to jedna z możliwych chorób tego narządu – zapada na nią średnio do 10 do 45 osób na każde 100 000 rocznie. Zapalenie rozwija się z reguły u pacjentów po 40. roku życia, przy czym częściej u mężczyzn niż u kobiet. Zapalenie trzustki może przybierać postać ostrą (wówczas skutkuje niebezpiecznymi dla zdrowia powikłaniami) lub przewlekłą. W skrajnych przypadkach zapalenie trzustki może skończyć się śmiercią.
Zapalenie trzustki: objawy
Objawem zapalenia trzustki jest długotrwale utrzymujący się, silny ból brzucha pod żebrami lub w nadbrzuszu, który może również promieniować w kierunku pleców. Ponadto mogą pojawić się nudności, wymioty, a nawet objawy żółtaczki.
Zapalenie trzustki – jakie są przyczyny?
Zapalenie trzustki może mieć różnorodne przyczyny. Do najczęściej spotykanych należą:
- nadmierne spożycie alkoholu, choroba alkoholowa (50% przypadków);
- kamica żółciowa (30% przypadków);
- nadwaga i otyłość;
- urazy jamy brzusznej;
- przyjmowanie niektórych leków (zwłaszcza: moczopędnych, przeciwpadaczkowych, sterydów itp.);
- świnka oraz inne choroby wirusowe;
- choroby autoimmunologiczne;
- zakażenie glistą ludzką;
- bulimia;
- rzadko: nadczynność przytarczyc.
Ostre zapalenie trzustki
Przyczyną ostrego zapalenia trzustki jest najczęściej nadużywanie alkoholu, kamica żółciowa lub uraz. Do najgroźniejszych powikłań dochodzi, gdy enzymy trzustkowe zaczynają niszczyć nie tylko trzustkę, lecz także sąsiadujące z nią tkanki i narządy, zwłaszcza naczynia krwionośne i układ pokarmowy. Ostre zapalenie może doprowadzić do perforacji narządów oraz ich poważnej niewydolności. Jest to stan, który wymaga niezwłocznej hospitalizacji.
Wśród objawów ostrego zapalenia trzustki wymienia się:
- bardzo silne, trudne do wytrzymania bóle w górnej i środkowej części brzucha (nie ustępują po lekach przeciwbólowych);
- wymioty;
- bóle mięśniowe;
- wzdęcie brzucha;
- możliwe zablokowanie gazów i stolca;
- wysoka gorączka (często nawet powyżej 40°C);
- objaw Cullena (czyli krwawe podbiegnięcia dookoła pępka);
- objaw Greya Turnera (krwawe podbiegnięcia w okolicy lędźwiowej);
- objaw Halsteadta (tzw. “marmurkowatość” skóry kończyn oraz powłok brzucha).
Zobacz także: Gdzie leży trzustka?
Ponadto w ciężkich i ostrych postaciach stanu zapalnego może dojść do spadku ciśnienia tętniczego, ostrej niewydolności nerek, zespołu ostrej niewydolności oddechowej, zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, wstrząsu hipowolemicznego i zaburzenia czynności wątroby. Stany te stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. W skrajnych przypadkach ostre zapalenie trzustki może nawet doprowadzić do śmierci. Powikłaniem zapalenia trzustki może być również cukrzyca, ponieważ uszkodzona trzustka nie wydziela insuliny.
Jak choruje trzustka? Dowiesz się tego z filmu:
Przewlekłe zapalenie trzustki
Przewlekłe zapalenie trzustki występuje stosunkowo rzadko: szacuje się, że dotyczy ono 2–9 pacjentów na każde 100 000 osób rocznie. Nawet w 90% przypadków przewlekłe zapalenie trzustki spowodowane jest nadmiernym spożyciem alkoholu (trunki wysokoprocentowe skutecznie niszczą komórki, z których zbudowana jest trzustka). Przewlekłe zapalenie trzustki, w przeciwieństwie do zapalenia ostrego, może rozwijać się przez kilka lat, nie dając przy tym żadnych odczuwalnych objawów. Utrudnia to diagnozę i rozpoznanie choroby.
Zobacz także: Rak trzustki - objawy
Pojawiającym się z czasem objawem może być ból brzucha (z reguły po posiłku) promieniujący w kierunku pleców i utrzymujący się przez kilka godzin. Stan przewlekłego zapalenia trzustki prowadzi do poszerzenia światła pęcherzyków i kanalików trzustki. Przestrzenie pomiędzy nimi stopniowo wypełniają się substancją, która zatyka ich wnętrze. Tkanka, z której zbudowana jest trzustka, ulega wówczas powolnemu zwłóknianiu, a cały narząd przestaje sprawnie funkcjonować. Podczas tego procesu silny ból nie mija nawet na chwilę i może skutecznie uniemożliwiać normalne funkcjonowanie pacjenta. Wycisza się z czasem, gdy trzustka przestaje produkować enzymy.
Zapalenie trzustki: diagnoza i leczenie
Aby zdiagnozować zapalenie trzustki, niezbędny jest dokładny wywiad lekarski oraz wykonanie badań diagnostycznych, zwłaszcza oznaczenie poziomu enzymów trzustki (amylazy) w surowicy krwi i w moczu. Należy jednak pamiętać, że zapaleniu trzustki nie zawsze towarzyszy podwyższenie wartości wspomnianych parametrów! Wykonuje się także obrazowe badania trzustki: ultrasonografię (USG) i/lub tomografię komputerową trzustki, które mają pokazać ewentualne zwapnienia narządu oraz wskazać przyczyny zapalenia (np. obecność kamieni w nerkach). Innym badaniem diagnostycznym jest cholangiografia endoskopowa, czyli badanie obrazowe z kontrastem przewodu trzustkowego, dzięki któremu można uzyskać jego dokładny obraz.
Leczenie ostrego stanu zapalnego trzustki odbywa się zawsze w szpitalu. Podaje się przede wszystkim silne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, środki zmniejszające wydzielanie soku trzustkowego, a niekiedy również antybiotyki. Przy zapaleniu trzustki niezbędna jest też ścisła dieta trzustkowa, która bardzo często ma postać głodówki przy wdrożonym żywieniu pozajelitowym. Ponadto chorym z cukrzycą aplikuje się dodatkowo insulinę. Niekiedy zachodzi konieczność leczenia chirurgicznego, które polega na usunięciu fragmentu narządu.