Zapalenie płuc jest schorzeniem objawiającym się kaszlem, dusznością, bólem klatki piersiowej, gorączką, dreszczami i ropną plwociną. Zwykle pod wpływem odpowiedniej antybiotykoterapii zapalenie płuc ustępuje i nie wymaga przyjęcia chorego do szpitala. Rokowanie u osób w stanie ciężkim, które wymagają hospitalizacji, nie jest już tak pomyślne. Proporcjonalnie do ciężkości zapalenia płuc i chorób współistniejących, szczególnie u osób starszych, rośnie ryzyko zgonu. Jest ono tym większe, im dłużej chory przebywał w szpitalu, szczególnie na oddziale intensywnej terapii. Bardzo poważnym problemem klinicznym po zapaleniu płuc są powikłania.

Powikłania po zapaleniu płuc

Mimo skutecznej terapii zapalenia płuc objawy w postaci bólu w klatce piersiowej mogą utrzymywać się jeszcze przez pewien czas. Chory nawet po zakończonym leczeniu może nadal odczuwać dyskomfort w klatce piersiowej, ból, osłabienie i pogorszenie wydolności organizmu. Dwa główne powikłania zapalenia płuc to płyn w opłucnej i ropniak opłucnej.

W przebiegu zapalenia płuc bardzo często dochodzi do gromadzenia się płynu w jamie opłucnej, czyli przestrzeni zawartej pomiędzy ścianą płuca a ścianą klatki piersiowej. Jeśli płynu jest dużo, konieczne jest jego usunięcie i przebadanie. Niektóre bakterie mogą wywołać zakażenie w postaci ropnia płuca poprzez miejscowe zniszczenie tkanek i utworzenie jamy różnej wielkości. Ropnie mogą być pojedyncze lub mnogie.

Wśród powikłań należy zaznaczyć przebudowę tkanki płucnej w wyniku reakcji zapalnej, co skutkuje trudnościami z oddychaniem i staje się czynnikiem ryzyka kolejnych infekcji. Powikłania po zapaleniu płuc u noworodków i małych dzieci mogą wywołać np. zapalenie opon mózgowych i serca.

Ropień płuca jako jedno z powikłań zapalenia płuc

Ropień płuca jest zbiornikiem ropnej wydzieliny w obrębie tkanki płucnej. Jest to powikłanie bakteryjnego zapalenia płuc i może rozwinąć się w każdym obszarze w płucu. Ponadto może występować pod postacią pojedynczego, jak również mnogiego ropnia. U dzieci i osób starszych duży odsetek powikłań zapaleń płuc związany jest z zachłyśnięciami. U osób starszych podstawą mogą być zaburzenia neurologiczne. Ropień płuca daje objawy bardzo podobne do tych, które generowane są przez samo zapalenie płuc. Są to więc kaszel, ropna plwocina, czasami zdarza się, że z ust wydobywa się nieprzyjemny zapach. Nieleczony ropień płuca generuje objawy w postaci nocnych potów, znacznego pogorszenia się stanu ogólnego chorego, odkrztuszania wydzieliny z domieszką krwi i utraty masy ciała. Ropień płuca jest bardzo niebezpiecznym powikłaniem zapalenia płuc ze względu na to, że sam powoduje dalsze konsekwencje. Należą do nich posocznica, ropniak opłucnej, ropnie pozapłucne, np. w układzie nerwowym. Mogą wytworzyć się również przetoki. By zapobiec temu powikłaniu, konieczne jest podjęcie odpowiedniego leczenia bakteryjnego zapalenia płuc. Jeśli mimo tego dojdzie do rozwoju ropnia, lekarz poszerza diagnostykę zapalenia płuc o badania laboratoryjne, mikrobiologiczne i obrazowe.

Leczenie powikłania zapalenia płuc w postaci ropnia płuca polega na podawaniu antybiotyków. Często zaczyna się od formy dożylnej, a później przechodzi na leki doustne. Niekiedy konieczna jest interwencja chirurgiczna. Stosuje się również odpowiedni drenaż ułożeniowy, by ułatwić odejście ropy. Leczenie trwa średnio 4 tygodnie.

Powikłanie zapalenia płuc w postaci wysięku pozapłucnego

Około 30% chorych z bakteryjnym zapaleniem płuc rozwija powikłanie zapalenia płuc w postaci wysięku do jamy opłucnej. Oznacza to, że w przestrzeni pomiędzy płucem a ścianą klatki piersiowej zaczyna gromadzić się płyn. Może mieć kilka postaci:

• niepowikłany płyn o charakterze wysiękowym – jest przejrzysty, poziom dehydrogenazy mleczanowej (LDH) wynosi <1000 IU/l, stwierdza się w nim wysoką glukozę i brak bakterii;

• powikłany płyn o charakterze włóknikowo-ropnym – wykazuje cechy zakażenia, jednak nie ma jeszcze ropnego charakteru. Pojawiają się w nim bakterie, stwierdza się niski poziom glukozy, wzrost LDH powyżej 1000 IU/l, może być lekko mętny;

• powikłany płyn w jamie opłucnej o ropnym charakterze – jest mętny, ma nieprzyjemny zapach. Może mieć poważne konsekwencje w postaci zwłóknienia opłucnej, co utrudnia rozprężanie płuca i prowadzi do ciężkiego stanu chorego.

Wysięk w jamie opłucnej leczy się antybiotykami podawanymi dożylnie. Ponadto w przypadku wysięku ropnego bądź mętnego wykonuje się drenaż jamy opłucnej. Czasami konieczna jest interwencja chirurgiczna i np. otwarty drenaż jamy opłucnej.