Otrzewna to błona wyściełająca od środka całą jamę brzuszną. Pokrywa również narządy wewnętrzne. Najczęściej zapalenie otrzewnej jest wywołane bakteriami, które dostają się do jamy otrzewnej. Kiedy stan zapalny obejmuje całą otrzewną, przebieg choroby jest gwałtowny i stanowi zagrożenie dla życia chorego. Bez względu na to, jaki patogen wywołuje stan zapalny, w przebiegu zapalenia otrzewnej dochodzi do niedrożności porażennej przewodu pokarmowego, czyli upośledzenia perystaltyki jelita grubego. Zapalenie otrzewnej jest ostrym stanem chirurgicznym występującym z częstotliwością nawet 200 razy na 100 000 ludzi.
Przyczyny zapalenia otrzewnej
Wyróżnia się kilka rodzajów zapalenia otrzewnej. Najczęściej zapalenie otrzewnej jest wtórne, czyli pochodzi z innego źródła. Bakterie dostają się do jamy otrzewnej, która powinna być pozbawiona jakichkolwiek patogenów, czyli powinna być jałowa. Jednak np. na skutek perforacji, czyli przedziurawienia przewodu pokarmowego, zostaje zainfekowana bakteriami bytującymi w nim fizjologicznie lub w przebiegu chorób. Czasami zapalenie obejmuje tylko niewielki obszar. Wtedy mechanizmy obronne ludzkiego organizmu są wystarczające do opanowania zakażenia i zapobiegnięcia jego szerzeniu się. Częściej jednak dochodzi do uogólnienia się procesu zapalnego i powstania rozlanego zapalenia otrzewnej, które daje dość charakterystyczne objawy.
Główne przyczyny zapalenia otrzewnej to następujące choroby i ich powikłania:
- ostre zapalenie wyrostka robaczkowego,
- ostre zapalenie trzustki,
- perforacja wrzodu żołądka lub dwunastnicy,
- ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego,
- martwica i perforacja jelita,
- ostre niedokrwienie jelit.
Objawy zapalenia otrzewnej
Głównymi objawami zapalenia otrzewnej są: silny ból brzucha, nudności, wymioty, a także objawy zatrzymania ruchów perystaltycznych jelita, czyli brak gazów i stolca. Jednak tylko ból brzucha, który jest silny, niedający się złagodzić żadnymi środkami, jest objawem pierwszym i charakterystycznym. Pozostałe objawy występują w różnym nasileniu i mogą dołączyć nieco później. Objawy dodatkowe, pojawiające się wraz z pogorszeniem stanu chorego, to: twardy, deskowato napięty brzuch, blada i wilgotna skóra. Może dojść do zatrzymania nie tylko stolca, ale i moczu.
Rozpoznanie i diagnostyka zapalenia otrzewnej
Zapalenie otrzewnej rzadko jest zjawiskiem pierwotnym. Najczęściej już sam wywiad i badanie mogą wskazywać na ropne zapalenie otrzewnej. Jeśli np. wywiad wskazuje na to, że pacjent przebył zabieg chirurgiczny, można podejrzewać, że zapalenie otrzewnej jest powikłaniem pooperacyjnym.
Ból w zapaleniu otrzewnej jest na tyle silny, że uniemożliwia codzienne funkcjonowanie i wykonywanie jakichkolwiek czynności. Diagnostyka opiera się na wywiadzie i badaniu fizykalnym, ze szczególnym akcentem na badania jamy brzusznej. Lekarz często zleca badania dodatkowe, głównie po to, by zlokalizować ognisko pierwotne.
Leczenie zapalenia otrzewnej
Zapalenie otrzewnej jest stanem, który leczy się chirurgicznie poprzez usunięcie źródła zakażenia. Zabieg operacyjny przeprowadza się metodą otwartą lub laparoskopową. Rokowanie zależy od czasu, w jakim chory trafi do szpitalu i szybkości rozpoznania. Na rokowanie ma również wpływ wiele innych czynników, np. stan, w jakim chory zgłosi się do lekarza.
Zobacz, jak zbudowany jest układ pokarmowy człowieka oraz jak sposób gryzienia wpływa na trawienie: