Trzustka jest narządem jamy brzusznej zbudowanym z głowy, trzonu oraz ogona. Większą część narządu stanowią pęcherzyki pełniące rolę zewnątrzwydzielniczą (soki trzustkowe wydzielane przez przewód trzustkowy główny). Mniejszą część miąższu trzustki stanowi część wewnątrzwydzielnicza. Obejmuje ona wyspy trzustkowe będące skupiskiem komórek pełniących różne funkcje.
Czym są wyspy trzustkowe?
Wyspy trzustkowe, inaczej wyspy Langerhansa, to część wewnątrzwydzielnicza trzustki. Zajmują około 2% masy trzustki. Wyspy trzustki to nic innego jak zgrupowania komórek pełniących funkcje endokrynne. Należą do nich komórki A, B, D i PP, wydzielające odpowiednio glukagon, insulinę, somatostatynę i polipeptyd trzustkowy.
Komórki beta wysp trzustkowych
Komórki beta (B) wysp trzustkowych wytwarzają niezbędny do prawidłowego funkcjonowania i metabolizmu komórkowego hormon – insulinę. Bodźcem do jej wytwarzania jest poposiłkowy wzrost glukozy we krwi. Insulina produkowana przez wyspy Langerhansa, działając na komórki organizmu, umożliwia wniknięcie do nich insuliny. Jako hormon anaboliczny wykorzystywana jest w kulturystyce.
W wyniku zniszczenia miąższu trzustki dochodzi do zaburzeń wydzielania insuliny. Skutkuje to pojawieniem się cukrzycy. Jest to choroba mająca dwojaki przebieg. Typ I, charakterystyczny głównie dla dzieci, pojawia się już w młodym wieku, najczęściej rozwija się na tle autoimmunologicznym, kiedy to organizm wytwarza przeciwciała przeciwko komórkom trzustkowym, nieodwracalnie je niszcząc. Często też ma podłoże genetyczne. Cukrzyca typu II jest najczęściej powikłaniem otyłości lub wtórnego uszkodzenia trzustki, np. w przebiegu jej zapalenia.
Zobaczcie koniecznie, dlaczego potrzebna jest nam insulina:
Wyspy Langerhansa a inne hormony
Komórki A wysp trzustkowych produkują glukagon, który ma działanie przeciwstawne do insuliny. Stymuluje wzrost stężenia glukozy we krwi. Komórki D wysp trzustki wytwarzają somatostatynę. Jednak rzadko zdarza się, by doszło do jakichkolwiek objawów dotyczących tego hormonu w przypadku choroby trzustki. Źródła somatostatyny są bowiem rozrzucone po całym organizmie, począwszy od podwzgórza przez błonę śluzową przewodu pokarmowego. Hamują wydzielanie kwasu solnego w żołądku, pepsyny, a także enzymów trzustkowych i peptydów żołądkowo-jelitowo-trzustkowych, w tym: glukagonu i insuliny, gastryny, sekretyny, wazoaktywnego peptydu jelitowego (VIP).
Wyspy trzustkowe – zależnie od posiłku – wydzielają również polipeptyd trzustkowy. Zmniejsza on wydzielanie enzymów przez trzustkę, hamuje kurczliwość pęcherzyka żółciowego, nasila wydzielanie soku żołądkowego, przyspiesza motorykę żołądka i reguluje perystaltykę przewodu pokarmowego.
Przeszczep wysp trzustkowych
Pierwszy na świecie zabieg przeszczepienia wysp trzustkowych metodą endoskopową pod śluzówkę żołądka został przeprowadzony przez polski zespół chirurgów w Katedrze i Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie. Uzyskano wtedy pełen kliniczny sukces. Oznacza to, że przeszczepione komórki podjęły swoje funkcje i mimo braku własnej trzustki chory nie wymagał dalszego podawania insuliny.
Choroby wysp Langerhansa
Najczęściej w wyniku stanów chorobowych trzustki dochodzi do upośledzenia wydzielania hormonów przez wyspy trzustkowe, które również ulegają uszkodzeniu. Jednak zdarzają się sytuacje, w których dochodzi do patologicznego rozrostu tych komórek i rozwoju nowotworów. Przykładem jest glukagonoma, czyli guz wywodzący się z komórek A wysp trzustki. Jest to złośliwy nowotwór, bardzo rzadki, którego objawem jest nadmierne wydzielanie glukagonu. Zdarzają się przerzuty w wątrobie i okolicznych węzłach chłonnych. Z komórek A trzustki może również powstać insulinoma, czyli wyspiak. Powoduje on najczęściej hipoglikemię.
Zobaczcie, jak zbudowany jest układ pokarmowy oraz w jaki sposób gryzienie wpływa na trawienie: