Wyrostek sutkowaty objęty zapaleniem może prowadzić do bardzo poważnych schorzeń, m.in.: zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu i utrzymujących się zawrotów głowy. Stan zapalny najczęściej dotyka dzieci poniżej 10 roku życia, chociaż może wystąpić również u dorosłego człowieka.

Czym jest wyrostek sutkowaty?

Część kości skroniowej określana jako wyrostek sutkowaty ma bardzo specyficzną budowę, ponieważ składa się z przestrzeni wypełnionych powietrzem (tzw. pneumatycznych). Budową przypomina gąbkę. Aby spełniał swoją rolę w organizmie, zapewniony musi być przepływ powietrza, w tym przez trąbkę Eustachiusza, która łączy ucho wewnętrzne z tylną częścią gardła.

Ponieważ wyrostek znajduje się w bliskiej lokalizacji ucha środkowego i wewnętrznego, z jednej strony wpływa na ich poprawne funkcjonowanie, a z drugiej wszelkie infekcje w obrębie narządów łatwo się przenoszą. Każda infekcja, która obejmuje ucho wewnętrzne i zablokuje trąbkę Eustachiusza, może wywołać zapalenie wyrostka sutkowatego, które może rozszerzyć się także na struktury ośrodkowego układu nerwowego. Stąd też tak ważne jest szybkie podjęcie leczenia w przypadku pierwszych objawów zapalenia wyrostka sutkowatego. Ich bagatelizowanie może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji wymagających hospitalizacji.

Wyrostek sutkowaty kości skroniowej – stan zapalny

Objawy stanu zapalnego wyrostka sutkowatego kości skroniowej są podobne zarówno w przypadku dzieci, jak i dorosłych. Najczęściej pojawiają się:

• ból ucha, który obejmuje także przestrzeń zlokalizowaną za małżowiną,

• zaburzenia słyszenia,

• wysięk z ucha,

• bóle głowy,

• gorączka, która występuje stale lub okresowo.

Ponadto może pojawić się obrzęk, a co się z tym wiąże, małżowina może widocznie odstawać od linii głowy. Charakterystyczne jest również zaczerwienienie skóry nad wyrostkiem sutkowatym.

Leczenie tego typu infekcji jest trudne i niekiedy wymaga długotrwałego przyjmowania antybiotyków. Przede wszystkim jest to spowodowane umiejscowieniem wyrostka, do którego leki docierają powoli, a ich działanie nie jest tak efektywne jak w przypadku innych tkanek. Antybiotyk dobiera się na podstawie wyników posiewu. Znacznie szybciej pożądane stężenie leczniczej substancji czynnej w organizmie można osiągnąć przez tzw. terapię sekwencyjną – podawanie w pierwszej kolejności zastrzyków, a dopiero później środków doustnych. Może się zdarzyć, że nawet tego typu leczenie nie przyniesie pożądanych rezultatów. Wówczas wymagana jest interwencja chirurgiczna, która polega na nacięciu tkanek i drenażu (także drenażu jamy bębenkowej przy rozległej infekcji).

Wyrostek sutkowaty – powikłania po zapaleniu

Objawy zapalenia wyrostka sutkowatego, a także nieustępujące dolegliwości ze strony ucha środkowego i wewnętrznego zawsze wymagają konsultacji lekarskiej. Nieleczone schorzenia mogą prowadzić do bardzo poważnych powikłań w postaci m.in.: ropni, w wyniku których może zostać uszkodzony fragment kości, porażenia nerwu twarzowego, przewlekłego uszkodzenia słuchu oraz tzw. szumów usznych, które utrudniają normalne funkcjonowanie. Ponadto mogą utrzymywać się silne zawroty głowy. Poważniejsze konsekwencje związane są ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, ropnia, a w skrajnych przypadkach – sepsy. Pierwszymi objawami rozszerzającej się infekcji są zazwyczaj silne bóle głowy lub obrzęk tarczy nerwu wzrokowego (widoczne w badaniu okulistycznym jako tzw. tarcza zastoinowa)

Wyrostek sutkowaty w tomografii głowy – objawy

Objawy ostrego stanu zapalnego wyrostka sutkowatego są wskazaniem do wykonania tomografii głowy, zwłaszcza jeśli towarzyszą im symptomy charakterystyczne dla niebezpiecznych powikłań. Badanie należy wykonać u osób, u których stosowanie antybiotyków nie przynosi efektów i jeżeli zachodzi konieczność podjęcia leczenia chirurgicznego. Ponadto jest wymagane przy podejrzeniu powikłań wewnątrzczaszkowych i ropnia na wyrostku. Celem tomografii jest możliwość dokonania oceny struktur kości skroniowej i ewentualnych zmian wewnątrzczaszkowych.

Lekarz może zlecić także procedury dodatkowe, np. określenie poziomu białych komórek krwi w celu potwierdzenia infekcji, rezonans magnetyczny ucha i głowy, a także zdjęcie rentgenowskie czaszki. Po potwierdzeniu podejrzeń odnośnie rozszerzającego się stanu zapalnego wykonuje się nakłucie lędźwiowe, aby określić, czy infekcja nie rozprzestrzeniła się do kręgosłupa.

Zakończenie leczenia stanu zapalnego i powikłań wymaga regularnych kontroli, zwłaszcza w przypadku przeprowadzonej operacji. Zapobieganie z kolei polega na szybkiej reakcji i podjęciu leczenia już w przypadku pierwszych objawów.