Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest jedną z najczęstszych chorób zapalnych jamy brzusznej. Mimo iż jest to schorzenie dość powszechne, jego rozpoznanie często przysparza trudności, zwłaszcza, że nie istnieje żadne badanie pozwalające jednoznacznie stwierdzić, że mamy do czynienia z zapaleniem wyrostka robaczkowego. Wiele innych chorób zapalnych jamy brzusznej może mieć objawy zbliżone lub łudząco podobne do objawów zapalenia wyrostka.

Gdzie jest wyrostek robaczkowy?

Wyrostek robaczkowy (łac. appendix vermiformis) to niewielkich rozmiarów ślepo zakończona cewa o długości 8–10 cm odchodząca od kątnicy na jej powierzchni tylno-przyśrodkowej. Podstawa wyrostka robaczkowego znajduje się w miejscu połączenia taśm biegnących na powierzchni kątnicy. Taśma przednia kończy się w miejscu odejścia wyrostka (miejsce połączenia wyrostka z jelitem grubym jest stałe), a cały wyrostek robaczkowy znajduje się w prawym dolnym dole biodrowym (prawy dolny kwadrant brzucha), ale jego koniec może swobodnie się przemieszczać. Najczęściej lokalizuje się między pętlami jelitowymi, ale czasami przemieszcza się do miednicy, za kątnicę lub w okolice odbytnicy. To przemieszczanie się wyrostka nastręcza trudności podczas diagnozy i ewentualnych zabiegów chirurgicznych. Wyróżnia się pięć ułożeń wyrostka:

• zakątniczo-zaokrężnicze,
• miednicze,
• podkątnicze,
• krętniczo-kątnicze (wyrostek ułożony od przodu od jelita krętego),
• krętniczo-kątnicze (wyrostek znajduje się za jelitem krętym).

Najczęściej wyrostek umiejscawia się za kątnicą i okrężnicą oraz za miednicą. Rola wyrostka robaczkowego w organizmie człowieka nie jest do końca jasna, zwłaszcza że po jego chirurgicznym usunięciu nie odnotowuje się żadnych dolegliwości. Prawdopodobnie jest to szczątkowy narząd ewolucji, który mógł pełnić rolę immunologiczną. Najnowsze badania wskazują, że wyrostek nie jest organem zupełnie pozbawionym funkcji, a brak negatywnych skutków jego usunięcia oznacza, że organizm potrafi szybko zrekompensować jego brak.

Pierwsze objawy zapalenia wyrostka robaczkowego

Zapalenie wyrostka może dotyczyć osób w każdym wieku. Statystyki pokazują, że częściej z problemem borykają się mężczyźni. Trudno jest jednoznacznie sprecyzować, co jest przyczyną zapalenia wyrostka robaczkowego. W około 80 % przypadków nie udaje się jej ustalić. Czynnikami, które mogą mieć wpływ na powstanie zapalenia, są: niedrożność światła wyrostka robaczkowego oraz infekcja wirusowa, która może powodować czasowy obrzęk tkanki wyrostka. Najbardziej typowy objaw to ból brzucha o charakterze tępym, ciągłym, zaczynającym się od pępka i promieniującym nad prawy talerz biodrowy. Ból nad biodrem zaostrza się zwłaszcza podczas wykonywania ruchów. U dzieci zapalenie objawia się również brakiem apetytu. Mogą pojawić się wymioty, stan podgorączkowy lub lekka gorączka. Umiejscowienie bólu i jego nasilenie bywa różne w zależności od lokalizacji wyrostka.

Przy położeniu zakątniczym ból brzucha pierwotnie może być słabo nasilony lub odczuwalny jedynie przy uciskaniu brzucha. Przy miednicznym położeniu wyrostka ból może występować po stronie lewej, z towarzyszącym uczuciem parcia na mocz czy stolec. Przy wysokim położeniu kątnicy może naśladować zapalenie pęcherzyka żółciowego lub perforację dwunastnicy. Nietypowymi objawami ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego są: niestrawność, wzdęcia i ogólne osłabienie.

Operacja wyrostka robaczkowego

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego zawsze kwalifikuje się do zabiegu usunięcia, ponieważ nieleczone może być bezpośrednią przyczyną zagrożenia życia. Zabieg polega na całkowitym wycięciu wyrostka robaczkowego po uprzednim zabezpieczeniu zaopatrujących go naczyń krwionośnych. Najczęściej stosuje się znieczulenie ogólne. Operacja gwarantuje całkowite wyleczenie. Powikłania po usunięciu wyrostka robaczkowego nie należą do częstych, ale mogą pojawić się: zapalenie otrzewnej, krwawienie do jamy otrzewnej (wówczas konieczny jest ponowny zabieg tamujący krwawienie), krwiak w ranie pooperacyjnej i jej zakażenie. Większe ryzyko komplikacji występuje u osób z ciężkimi schorzeniami ogólnoustrojowymi (np. chorobami serca)

Rozlany wyrostek robaczkowy – konsekwencje

Największym zagrożeniem w przypadku zapalenia wyrostka robaczkowego jest jego perforacja, czyli pęknięcie. Powikłania te najczęściej dotyczą osób, które zbyt późno zgłosiły się do lekarza. Perforacja wyrostka może doprowadzić do powstania ropnia albo rozlanego zapalenia otrzewnej, czyli zakażenia całej błony śluzowej jamy brzusznej i miednicy. Jej konsekwencją może być wstrząs, sepsa, ostra niewydolność nerek i wątroby, a także śmierć.